32
3.
Boshqa
banklarning
hisob raqamlari
1200
6,7
1400
7,2
200
16,7
4.
olingan qisqa
muddatli
kreditlar
3600
20,0
3900
20,1
300
8,3
5.
olingan uzoq
muddatli
kreditlar;
3700
20,6
3800
19,6
100
2,7
6.
Mijozlarning
boshqa
depozitlari
800
4,4
900
4,6
100
12,5
JAMI:
18000
100
19400
100
1400
7,8
Bankning joriy majburiyatlari o‘tgan yil davomida 1,4 mlrd so‘mga yoki
7,8 foizga o‘sgan. Yuqorida keltirilgan 11 va 12 jadvallar ma’lumotlaridan
foydalanilgan holda bankning joriy likvidliligini aniqlaymiz.
O‘tgan yil holatiga bankning joriy likvidliligi (699 mln. so‘m
/18000 mln.
so‘m x100=38,85%), joriy yil holatiga (7368 mln. so‘m/19400 mln. so‘m
x100=38,0%).
Bankning joriy likvidliligi tahlil etilayotgan davrlarda Markaziy bank to-
monidan qo‘yilgan talab darajasida bo‘lgan (talab – 30% dan kam bo‘lmasligi
lozim).
«Qisqa muddatli likvidlik ko‘rsatkichi» bankning qaytarish muddati
30 kundan to 1 yilgacha bo‘lgan depozitlar, olingan
kreditlari va boshqa qarz
majburiyatlariga nisbati bilan xarakterlanadi.
A
N5= _____
D + K
Bunda:
A – 30 kundan 1 yilgacha muddatga berilgan kreditlar.
D – 30 kundan 1 yilgacha muddatga jalb qilingan mablag‘lar va depo-
zitlar.
K – Bank sarmoyasi.
Mazkur me’yorning eng yuqori o‘rnatilgan miqdori 1 ga teng.
Barcha banklar joriy likvidlik me’yorlarini bajarishlari lozim, ular joriy
aktivlarning (to‘lov muddati 30 kungacha bo‘lgan barcha likvidlik aktivlari,
bank qo‘yilmalarining bir marta bo‘lsa ham muddati uzaytirilgan va yoki
avval berilgan ssudalarni to‘lash uchun, shuningdek, qaytarish muddati o‘tib
ketgan kreditlar istisno qilinadi) talab qilib olinguncha
majburiyatlar sum-
masi nisbatiga va ijro etish muddati 30 kungacha bo‘lgan holda aniqlanadi.
Ushbu ko‘rsatkich 30 % dan kam bo‘lmasligi kerak.
33
2.6-jadval
Bank likvidliligini aniqlash bo‘yicha koyeffi tsiyentlar (K l):
Koeffi tsi yent-
lar
Ko‘rsatkichlar
Hisob-kitob
formulasi
O‘rnatilgan
optimal
me’zon
Izoh
K l1 (to‘la
likvidlilik)
Likvid aktivlar/jami
aktivlar
La/A
Min-0,20
Koeffi tsiyent jami
aktivlarda likvid aktivlar
salmog‘ini va jami
passivlarni qancha
foizini likvid aktivlar
qoplay olishligini
ko‘rsatadi.
K l2 (Joriy
likvidlilik)
Yuqori likvid
aktivlar/talab
qilinguncha
va muddatli
majburiyatlar
La/M
Min-0,30
Joriy likvidlik
koeffi tsiyenti uchun MB
tomonidan o‘rnatilgan
majburiy me’yori ham
0,3 qilib belgilangan
va u likvid aktivlar
orqali majburiyatlarni
qoplanishini ko‘rsatadi
K l3 (lahzalik
likvidlilik)
Kassadagi
naqd pul
mablag‘lari/talab
qilib olinguncha
majburiyatlar
Npm/Tkom
Min-0,20
Kassadagi naqd pul
mablag‘lari orqali
talab qilib olguncha
majburiyatlarni zudlik
bilan qoplanishini
ko‘rsatadi
Bank likvidligini tahlil qiluvchi davr (oylik, choraklik, yillik) mobayni-
da o‘zgarishlar tendensiyasiga ahamiyat berishi va o‘zgarishlar
ahamiyatini
hamda xarakterini o‘tgan davrlarga nisbatan baholashi, resurslar jalb qilish-
ning o‘tgan va joriy strategiyalarini baholashi, shuningdek, imkoni bo‘lsa,
o‘xshash banklar bilan taqqoslanishi lozim.
Likvidlik koeffi tsiyentlari o‘z-o‘zidan likvidlikning yetarliligi bo‘yicha
aniq ma’lumot bermaydi, ularga umumiy bahoning bir qismi sifatida qarash
kerak. Quyida likvidlik koeffi tsiyentlari bo‘yicha
misollar keltirilgan;
Likvid aktivlar (zaxiraning ortiqcha qismi, erkin ayirboshlanadigan
valyuta, DQO lari, boshqa banklardagi vakillik hisobvaraqlari) / jami aktivlar;
Doimiy bo‘lmagan majburiyatlar (yirik depozitlar ma’lum manbalardan
olingan qarzlar) / jami aktivlar.
Likvid aktivlar / Doimiy bo‘lmagan majburiyatlar.
3 – Bank faoliyati tahlili
34
Barcha yuqorida keltirilgan ko‘rsatkichlar quyidagi ma’lumotni
aks et-
tiradi – ushbu ko‘rsatkichlarning pasayishi bankning resurslarning barqaror
bo‘lmagan manbalarga tayanganligi yoki bank portfeldagi yuqori likvidli ak-
tivlar ulushining kamayganligini anglatadi.
Kreditlar/Depozitlar – depozitlar, ayniqsa, mayda omonatchilarga tegishli
qismi odatda resurslarning barqaror manbaidir. Ko‘rsatkichning juda yuqori
qiymati (80 foizdan ortiq) va yoki o‘sishi dastlabki muammolar bankdan
chiqib ketadigan resurslar (banklararo bozorlardan
olingan qisqa muddatli
qarzlar) manbalariga bo‘lgan talabning pastligini bildiradi.
Bank rahbariyati joriy likvidlikdan tashqari o‘zining likvidlik
ko‘rsatkichlari to‘plamini ishlab chiqishi va undan foydalanishi mumkin.
Mazkur ko‘rsatkichlar mazmunli bo‘lishi va har doim bankning moliyaviy
holatini baholovchi boshqa ma’lumotlar bilan birgalikda baholanishi lozim.
Bankning to‘lov qobiliyatini doimiy ravishda ta’minlashda uning kunda-
lik likvidligini tahlil etib borish talab etiladi.
