6.4.5. Betonning issiqlik-fizik xossalari
Issiqlik sig‘imi.
Oddiy og‘ir betonning solishtirma issiqlik sig‘imi
0,75-0,92 kJ/(kg °C) bo‘ladi. Issiqlik sig‘imi, asosan, to‘ldirgichlaming
xossalariga va betonning zichligiga bog‘liqdir.
Issiqlik o ‘tkazuvchanlik.
O g‘ir betonning quruq havo sharoitidagi
issiqlik o ‘tkazuvchanligi 1,2 W/(m-QS). Og‘ir to'ldirgichlar o‘miga g‘ovak
yengil to‘ldirgichlar ishlatilsa,
\ 2 - \
marta kamayadi. Betonning namligi
oshsa yoki suv kirib muzlasa
\
keskin oshib ketadi. Uysozlik panellari,
issiq-sovuqdan himoyalovchi konstruksiyalar tayyorlanganda, og‘ir beton
qo‘shimcha ravishda issiqlik izolyatsiyasi materiallari bilan ta’minlanadi.
Olovbardoshlik.
Beton umuman yonmaydigan material hisoblansa-
da, yuqori harorat ta’sirida buziladi. Binolarga o ‘t tushganda olovning
qisqa muddatli ta’sirida beton xossalari o'zgarmasligi mumkin. Ammo
160 - 200°S harorat uzoq muddat ta’sir etsa, betonning mustahkamligi 25
- 30 foiz pasayadi. Harorat 500°S oshsa, sement toshi gidrominerallari va
kalsiy gidrooksidi parchalanadi, natijada betonning mustahkamligi keskin
kamayadi va konstruksiya buziladi.
Beton uzoq muddat 200°S ortiq haroratda ishlatilishi mo‘ljallangan
bo‘lsa, betonning issiqlik izolyatsiyasi materiallari bilan himoyalanadi
yoki konstruksiyalar olovbardosh betondan tayyorlanadi. 0 4 tushish
ehtimoli ko‘p bo‘lgan qurilish obyektlarida beton yuzasini harorat ta’sirida
tezlikda ko‘pchib g ‘ovak issiqlik izolyatsiyasi qoplamasi hosil qiluvchi
maxsus polimer kompozitsiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
6.5. Beton qorishm asini tayyorlash, tashish va ishlatish
6.5.1. Beton qorishm asini tayyorlash
Qurilish industriyasida beton qorishmasi mexanizatsiyalashtirilgan
va avtomatlashtirilgan beton zavodlarida, temirbeton zavodlarining beton
qorish uzellarida yoki bevosita qurilish maydonlarida jihozlangan ko‘chma
beton qorgich markazlarida tayyorlanadi.
Betonning sifati komponentlarni aniq tortish, sinchiklab aralash-
tirishga bog‘liq. Zavodda beton qorishmasi avtomatik va yarim avtomatik
86
dozatorlar vositasida miqdorlanadi. Dozalash aniqligi sement va suv
uchun ±1 foLz (massasi bo ‘yicha) va toMdirgichlar uchun ±2 foizdan
ortiq boMmasligi kerak. Hozirgi kunda beton komponentlarini dozalash
kompyuter marka^laridan turib boshqariladi va beton qorish jarayonida
toMdirgichlaming n^mligi hisobga olinib, tarkibiga aniqliklar kiritiladi.
Beton qorgichlafuzlukli va uzluksiz ishlaydigan turlarga boMinadi.
Ular beton qorishmasining erkin tushishiga va uni majburan aralashtirishga
asoslangan boMadi. Harakatchan va quyma beton qorishmalar material
erkin tushadigan qorgichlarda tayyorlanadi. Bu qorgichlar ishchi organi
baraban ichiga o‘matilgan kurakchalardan iborat. Baraban aylantirilganda
kurakchalar komponentlami ilintirib biroz balandlikka ko‘taradi, so‘ngra
m ateriallar pastga tushib aralashadi. Bu prinsipda ishlaydigan beton
qorgichlaming ishchi sigMmi 100-15001. Maxsus mexanizmlar yordamida
barabanning qiyaligi o ‘zgartirib turiladi. Ishchi sigMmi 120 1 gacha boMgan
betonqorgich ko‘chma, undan katta hajmlari esa qo‘zg‘almas boMadi.
Erkin tushadigan betonqorgichlarda harakatchan beton qorishmalari hajmi
500 1 boMsa, 1 - 1,5 minut; hajmi 1200 1 boMsa, 2 minut va hajmi 2400 I
boMsa, 2,5-3 minut davomida sinchiklab aralashtirib tayyorlanadi.
Majburan aralashtiradigan beton qorgichlarda bikr beton qorishmalari
tayyorlanadi. Bunday qorgichlar silindrsimon shaklda boMib, markaziy
rotor qismiga kurakchalar o‘matilgan. Rotor aylantirilganda kurakchalar
beton qorishmasini majburan aralashtirib bir jinsli massaga aylantiradi.
Beton qorishmasi silindr tubidagi tirqish orqali tushiriladi.
Harakatchan beton qorishmalarini gorizontal valga o‘matilgan kurak-
chali va shnekli uzluksiz qorgichlarda tayyorlash mumkin. Bikr beton qo
rishmalarini esa qo‘shimcha titratish usulida aralashtirish maqsadga muvo-
fiq.
Uzluksiz beton qorgichlar unumdorligi (30, 60, 120 m3soat) uzlukli
qorgichlarga nisbatan yuqori.
Beton qorishmasi tayyorlaydigan zavod va uzellar toMa mexanizatsiya-
lashtirilgan va avtomatlashtirilgan komponentlami qabul qilib oluvchi, uza-
tuvchi, zarurat boMganda isituvchi toMdirgichlar va sement omborxonasiga
ega boMishi kerak. Sement va toMdirgichlar transporter yordamida bunker-
latga solinadi va dozatorlarda oMchab, beton qorgichlarga uzatiladi, suv va
turli qo‘shilmalar alohida tayyorlanib, beton qorgichga nasos yordamida
uzatiladi. Beton qorishmasi maromiga yetkazib tayyorlangach, maxsus
transporter yordamida iste’molchiga yuboriladi.
87
Hozirgi kunda beton qorishmasini quruq holda tayyorlab iste’molchiga
yuborish va qurilish obyektining o ‘zida suv bilan aralashtirish keng
tarqalmoqda.
Bu usulda quruq beton qorishmasi maxsus avto beton qorgichlarda
iste’molchilarga yetkaziladi. Zamonaviy avtobetonqorgichlar maxsus
kompyuterlar yordam ida boshqariladi va istalgan tarkibdagi hamda
miqdordagi beton qorishmasini tayyorlash imkoniyati mavjud.
|
