8.2. Qurilish qorishmalari uchun materiallar. BogMovchi m oddalar
Qurilish qorishmalari olishda portland sementdan tashqari shlakli port
land sement, pussolanli portland sement, past markadagi (M200) sement
va xususiy hollarda kirishmaydigan, kengayuvchi sementlar ishlatiladi.
113
Yuqori markadagi sementlarni qurilish qorishmalari (ayniqsa, past
markadagi qorishma) olishda ishlatish qorishmaning suv ushlashlik,
qatlamlanish kabi xususiyatlarini yomonlashtiradi.
Qorishmaning texnologik xossalarini yaxshilash va bog'Iovchilarni
tejash maqsadida ikki va uch komponentli qorishmalar keng ko'lam da
ishlatiladi. Havoyi va gidravlik ohak qurilish qorishmalari olishda ohak
xamiri yoki ohak suti ko‘rinishida qo‘llaniladi. Qurilish gipsi binolaming
ichki va tashqi bezagi uchun oddiy va murakkab qorishmalar tayyorlashda
qo‘shimcha sifatida ishlatiladi.
Mayda to‘ldirgich.
Og‘ir qurilish qorishmalari uchun kvars va dala
shpati qumlari ishlatiladi. Yengil qorishmalar uchun keramzit, agloporit,
perlit, vermikulit va shu kabi qumlari; pemza, tuf, shlaklar qumlari
ishlatiladi. Qum tarkibidagi eng yirik donalar diametri 2 mm. gacha.
Uning markasi M100 va undan yuqori bo‘lsa, chang, loy aralashmalari
10 foizgacha markasi M50 va undan past bo ‘Isa, buyurtmachi bilan
kelishilgan holda chang, loy aralashmalari 20 foizgacha bo‘ladi. Qum
tarkibida organik aralashmalar me’yordan ortiq bo‘lmasligi kerak.
Suv.
Qurilish qorishmalari tayyorlashda ichimlik suvi yaroqli hisobla-
nadi. Boshqa suvlar ishlatilsa, tarkibida kislota, ishqor, tuz eritmalari, ugle-
vodorod birikmalari va bog‘lovchi qotishiga zararli ta’sir ko‘rsatadigan
aralashmalar boMmasligi kerak.
Piastifikatsiyaiovchi qo‘shimchalar.
Qorishmaning qulay joylanuv-
chanligini oshirish maqsadida tarkibiga mineral va polimer plastifikatorlar
kiritiladi. Sement va ohakli qorishmalar tarkibiga giltuproq kukuni yoki loy
mineral plastifikatorlar sifatida qo‘shiladi. Ularga trepel, gliyej, diatomit,
tuffit kabi kukun va ruller kiradi.
Organik sirtaktiv moddalar qurilish qorishmasini plastifikatsiyalash,
havo pufakchalari kiritish maqsadida qo‘shiladi. Plastifikatorlar sifatida
lignosulfonat, milonaft, kanifol sovuni kabi moddalar bog'lovchi massasiga
nisbatan 0,1 - 0,3 foiz qo‘shiladi.
Shu kabi superplastifikatorlar (m assaga nisbatan 1 foizgacha)
qorishma qulay joylanuvchanligini keskin oshiradi. Hozirgi vaqtda qurilish
qorishmasi tarkibida gelpolimer moddalar qo‘shiladi. Uning bir gramm
moli 50 - 1000 g. mol suv molekulalarini vaqtinchalik (6-24 soat) bog‘lash
xususiyatiga ega bo‘lib, bogMovchi massasiga nisbatan 0,1-0,3 foiz
qo‘shinladi. Qorishma qishda ishlatilganda tarkibiga qotishini tezlashtirish
va suvning muzlash haroratini pasaytirish maqsadida kalsiy xlorid, natriy
114
xlorid, potash, natriy nitrat, Na, K, NH4, Ca va Li rodanidli (SCN) tuzlari
kabi polifunksional qo‘shimchalar kiritilishi maqsadga muvofiq.
|
