qurilmaning ishchi sig’imi
2
/
3
hajmda suv bilan to’ldirilib, unda melassa va rafinad qiyomi
eritiladi va eritmada shakar miqdori 3-4% gacha bo’lgunga qadar olib boriladi. Eritma 70
0
S gacha
bo’lgan haroratda qizdirilib, mana shu haroratda 1 soat davomida pasterilizasiya qilinadi. So’ngra
eritma 48-50
0
S
gacha sovutilib, unga 15% solod quyqasi (rostkov) (solingan shakar massasiga) va
qurilma sig’imining 20% hajmi barovarida ekish materiali solinadi.
O’stirishdan 6 soatdan so’ng ozuqa muhiti havoda davriy barbotirlash orqali aralashtiriladi.
qachonki, eritmada sut kislota hisobiga kislotalik 0,5-0,6% ni tashkil etsa, har 1,5-2 soatda ko’p
bo’lmagan miqdorda bo’rli sut qo’shiladi. Sut kislotasi neytralizasiyasi natijasida kalsiy laktat hosil
qiladi.
Mo’’tadil bijg’ish jarayonida sir sutkada 2% gacha shakar o’zlashtiriladi. SHakar miqdori
kamayganda bijg’ish qurimasiga bir nechta usullarda shakar sirkaning 50% li eritmasi (rafinad
qiyomi saqlashi mumkin) qo’shiladi. Ozuqaning 3-4% li shakar miqdori saqlashi ta’minlanadi.
Bunda shunday miqdordagi shakar qo’shiladiki, bijg’ish oxirida kultural suyuqlikning
kalsiy
laktat saqlashi 15% dan, o’zlashtiilmagan shakar saqlashi esa 0,2-0,5% dan ko’p bo’lmasligi lozim.
Bijg’ish 6-8 kun davom ettiriladi.
Bijg’ish jarayoni tugagach, kultural suyuqlik bijg’ish uskunasida 70-80
0
S gacha qizdiriladi va
kuchsiz ishqoriy reaksiyagacha ohakli sutda neytralizasiyalanadi.
20-rasm.
Sut kislotasi olishning texnologik chizmasi
Neytralizasiyada
oqsillar koogulyasiyalanadi, temir cho’kadi va shakarning juda kam
qoldiqlari parchalanadi. So’ngra kultural suyuqlik tindiriladi va qoldiqsiz hga kelgach bug’da
qizdiruvchi zich filtrga yo’naltiriladi.
Kalsiy laktat eritmasi 70-80
0
S haroratda filtrlanadi. Olingan filtrat 27-30% miqdorgacha
bug’lantiriladi. Keyin 25-30
0
S gacha sovutilib kristallizatorda 36-48 soat ushlanadi. Kristallizasiya
dastlabki eritmada 6% dan kam bo’lmagan kalsiy laktat miqdori qolganda tugallanadi.
Kristall kalsiy laktat sentrifugada alohidalanib, sovuq suvda yuviladi va quritiladi.
Sulfat
kislotada kalsiy laktatning parchalanib, erkin sut kislota ajralishi 60-70
0
s haroratda amalga
oshiriladi. Reaksiya quyidagi tartibda kechadi:
Ca(C
3
H
5
O
3
)
2
+ H
2
SO
4
C
3
H
6
O
3
+ CaSO
4
Sut kislota eritmasi temir, natriy sulfat birikmalari cho’kishi uchun GSFK [geksasianoferrat
(II) kaliy] og’ir metallar va mishyak cho’kishi uchun bariy sulfitda
va rang beruvchi moddalarni
yo’qotish uchun faol ko’mir bilan ishlov beriladi.
Ishlov berilgandan so’ng aralashma filtrlanadi. Filtdagi, gips qoldiqlaridagi qolgan sut
kislotasini yuvib chiqarib tashlanadi. Natijada 18-20% miqdordagi sut kislotasi eritmasi olinadi.
Eritma miqdori 40% gacha oshishi uchun eritma va vakuum-uskunasida bug’lantiriladi. So’ngra
yana bir marta faol ko’mirda tindiriladi va GSFK bilan ishlov beriladi. Tindirilgandan so’ng faol
ko’mir zich-filtrda ajratiladi, sut kislota esa tayyor maxsulot yig’gichga quyiladi.
Bundan
tashqari, sut kislotasini 70% gacha olish mumkin. Bunda vakuum-uskunada
ikkilamchi bug’lantiriladi va zich-filtrda filtrlanadi. 70% li sut kislotagacha juda kam miqdorli bo’r
quyiltirilgan pasta yoki suyuq ko’rinishda ishlab chiqariladi.
