Miqdoran o’zgartirishda, x va y signallar bir xil o’lchamga ega, ammo
ko’rsatkichlari (amplituda, chastota, faza va sh.o’. lari) bo’yicha farq qilishadi.
Miqdoran
o’zgartirgich
elementlarga–kuchaytirgichlar,
transformatorlar,
stabilizatorlar va boshqalar kiradi.
24
Sifatni o’zgarishda, х va y signallarni turi o’zgartiriladi va ana shu sababli,
ular har xil o’lchamga ega bo’lishadi. Bunday o’zgartirishni datchiklar,
dvigatellar, generatorlar va boshqalar bajarishadi.
Axborotli o’zgartirish–element kirishlaridagi holat haqidagi qandaydir
axborot (ma’lumot), uni chiqishida aks etganida (namoyon bo’lgan) yuzaga
keladi. Bunday o’zgartirishni mantiqiy elementlar bajarishadi. Ikkita diod va
rezistorda bajarilgan element ( 1.3-rasm), yoki mantiqiy funksiyani amalga
oshiradi. Chiqishda manfiy y potensial bo’lganida, ya’ni qachonki K1 yoki K2
knopka bosilgan, ya’ni x1 yoki x2 kirishlardan birida manfiy potensial paydo
bo’lsa, faqat shundagina chiqishda manfiy y potensial paydo bo’ladi.
1.3-rasm.
у=f(х) funksional bog’lanishni xususiyatiga qarab, uzluksiz va diskret
ishlaydigan elementlarni ajratishadi. Uzluksiz ishlaydigan elementlarda kirish x
signali uzluksiz o’zgarganda, chiqish y signali uzluksiz o’zgaradi (1.4 a-rasm).
Ayrim elementlar gisterezislik xossasiga, yani x 8 ttartirib-kichraytirganda, y
qiymati bir xil bo’lmaydi. Diskret (uzlukli) ishlaydigan elementlarda, x
uzluksiz o’zgarganda, chiqish y signalini sakrab o’zgarishi kutiladi (1.4,c-rasm).
Bunda x ning ma’lum uzluksiz o’zgarish chegaralarida, y ni o’zgarmas (yoki
deyarli o’zgarmas) qiymati mos keladi. Shunday qilib, bunday elementlarning
holatlar to’plami diskret bo’lsa, uni ko’p turg’unli deb atashadi. Ikki turg’un
holatga ega elementlar (1.4,d-rasm), eng ko’p tarqalgandir. (1.4,d-rasm) y=f(x)
bog’lanishlik, gisterezis xossasiga ega va u releli ta’sir deb ataladi. Bu
bog’lanishlikni xususiy holatiga bo’lib, xotiraga ega bog’lanishlik (1.4,e-rasm)
25
bo’lib, u releli tavsif hisoblanadi. Bu holatda, kirish signali olib tashlanganda
( x=0), element o’zining avvalgi holatini eslab qoladi.
|
