Narsalar yasashda ishlatiladigan asbob va moslamalar . Loy
bilan
ishlaganda
asosan
oddiy
asboblar:
pichoq,
oddiy
konstruktsiyadagi yog'och va metall uchli stekalardan foydalaniladi.
Plastilin va mum bilan ishlaganda metall stekalardan foydalaniladi.
Ularni qizitish hamda yo'g'on mis, alyumin yoki temir simdan
tayyorlash mumkin. Sirkul, sirkul-pantograf, merka, chizg'ich va
burchaklar kabi o'lchov asboblari modellarni chizish va o'lchash
ishlarida kerak bo'ladi.
274
Malbert - bu oddiy yog'och taglikni ustaxonada bemalol yasash
mumkin. O`lchami 20 x 30 yoki 25 x 25 sm bo'lgan fanera, organik
shisha yoki boshqa materiallardan tayyorlangan tagliklardan ham
foydalanish mumkin.
Tayyor narsalardagi changlarni yo'qotish, loy parchalarini supurib
tashlash, narsani solish va unga narsalar surtish jarayonida har xil
mo'yqalamlar kerak bo'ladi. Diametri 2-3 sm va 1,5 sm li
mo'yqalamlar bo'lishi maqsadga muvofiqdir.
Sprintsovka loydan yasalgan narsalarga suv purkash va formalash
vaqtida loyni yuvib tashlash uchun kerak. Sprintsovka dorixonalarda
sotiladi.
Loydan narsalar yasash usullari. Loy va plastilin bilan ishlash
o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib, bir qator qoidalarga rioya
qilishni talab etadi.:
Yumaloqlash - bu bir parcha loydan shar yasash, unga olcha,
olma kabilar shaklini berishdir. Bir bo'lak loydan kaftda aylana
harakatlar bilan shar yasaladi. Shar yasash, so'ngra uzunasiga
harakatlar bilan uni tuxum, ustun kabilarga aylantirish.
Yassilash - sharikdan yassi non yasaladi, qo'lning xolati doimo
o'zgarib turadi.
Cho'zish - sharikninig bir qismi cho'ziladi.
Surish (yamash) buyumning ayrim qismlarini o'zaro biriktirish.
Haykaltaroshlik va kulolchilik mashg'ulotlarida plastilin ham
keng miqyosda qollaniladi. Lekin u bilan ishlashda ayrim qonun-
qoidaga rioya qilishga to'g'ri keladi. Plastilin sovuq bo'lganda ancha
qattiqlashib qoladi. Ish boshlashdan oldin esa uni biroz yumshatish
kerak bo'ladi. Buning uchun plastilin solingan qutichamashg'ulot
boshlanishidan oldinroq issiqlik manbaiga yaqinroq joyga qo'yiladi
yoki salgina namlangan qo'lning kaftida tutib turiladi. Natijada
plastilin yumshab, ishga tayyor bo'ladi. Plastilinni qo'lda uzoq vaqt
tutib turish yaramaydi.
O`zbekistonning iqlimi issiq, jazirama bo’lganligi bois narsalar
yasash bo'yicha amaliy mashg'ulotlarni loydan bajarilishi maqsadga
muvofiq bo’ladi. Chunki plastilindan yasalgan narsalar issiqda o'z
shaklini tez yo'qotadi. Ishni oddiy predmetlar: sabzavot-mevalarni
yasashdan boshlash kerak. Tayyor namuna yoki rasm bo'yicha
ishlashni taklif etish mumkin. O`quvchilar narsalar yasash usullarini
275
egallab olganlaridan so'ng o'yinchoqlar, badiiy bezakli dekorativ
idishlarni yasashga o'tishlari mumkin.
