|
Internet iqtisodiyotining rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar Elektron
|
| bet | 41/151 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 2,86 Mb. | | #248346 |
Bog'liq boburInternet iqtisodiyotining rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar Elektron biznes - jismoniy (tadbirkorlar, ishbilarmonlar) va yuridik
(muassasalar va tashkilotlar) shaxslar o'rtasida Internet texnologiyalari asosida texnik va dasturiy vositalardan foydalangan holda axborot almashish orqali amalga oshiriladigan biznes-operatsiyalar majmuasini ifoda etib, uni oqilona qurish uchun quyidagi tashkiliy tamoyillarni etiborga olish lozim:
kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni moliyalashtirish sharoitida foyda normasini maqsad funksiyasi sifatida belgilash, bu iste'molchilar talabi marketing tadqiqotlarini olib borish va ommaviy ishlab chiqarilgan mahsulot hamda xizmatlar savdosini rag'batlantirish bo'yicha chora- tadbirlar olib borilishini nazarda tutadi;
kompaniyaning raqobatbardoshligi va tashqi muhit o'zgarishlariga bardoshliligini oshirish uchun kompaniyaning innovatsion siyosatini (yangi ishlab chiqarish, axborot va boshqaruv texnologiyalarini joriy etish) olib borish;
biznes-jarayonlarni tashkil etishda oqilona texnologik, assortiment, narx, savdo va kadrlar siyosati orqali ta'minlanadigan moslashuvchanlik;
tadbirkorlik riskini ob'ektiv baholash va zamonaviy boshqaruv nazariyasi va matematik modellashtirishdan foydalanib bozor holatini prognoz qilish;
biznes-jarayonlarni kompyuterlashtirish, shuningdek, ishbilarmonlik axborotlarini saqlash va himoya qilish uchun zamonaviy texnik va dasturiy ta'minotdan foydalanish.
Raqobatdosh mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun birlamchi Resourselar (material va xom ashyo, ishlab chiqarish, savdo) narxlarini intellektual Resourselar narxiga nisbatan qayta baholash axborot texnologiyalari va internet-iqtisodiyotning yangi davri boshlanishini belgilab bergan burilish nuqtasi bo'ldi. Internet iqtisodiyoti - global bozorda mahsulotlar munosabatlarida Internet va intranet tarmoq yechimlari, shuningdek mobil telefon aloqa (wap protokollaridan foydalangan holda) vositalaridan foydalanishga asoslangan bozor tipidagi iqtisodiyotdir.
An'anaviy iqtisodiyot tarmoqlarida mahsulot qiymati asosan
ishlatiladigan resurslar qiymati, ya'ni. nisbatan kichik hajmdagi axborotlar asosida bir-biri bilan bog'langan materiallar, uskunalar, ishchi kuchi va shu
kabi boshqa komponentlar xarajatlar tarkibi bilan aniqlanadi. Bu axborotlar hajmi bir necha avloddagi mahsulotlar hayotiy sikli deyarli o'zgarishsiz qolgan. Internet-iqtisodiyot tarmoqlarida qo'shimcha qiymat asosi bilim egallaydi. Masalan, yangi qurilmani ishlab chiqarish qiymatining 60 – 70 foizini ni tadqiqot va tashriflar, shu jumladan dasturiy ta'minotni olib borish xarajatlari belgilab beradi. Axborot texnologiyalaridan foydalanish tabiati ikki yoqlama yo'nalishga ega bo'ladi:
bir tomondan, ular an'anaviy tarzda ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish vositasi sifatida qarash mumkin;
boshqa tomondan, axborot texnologiyalari ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish mantig'ini o'zgartirish xususiyatiga ega, chunki bu texnologiyalar ishlab chiqarishni boshqarish asosida yotadigan qaror qabul qilish jarayonini qo'llab-quvvatlash imkonini beradi.
Shunday qilib, axborot texnologiyalari, an'anaviy sharoitlarga bilan solishtirganda katta bozor istiqbollariga ega bo'lgan yangi mahsulot va xizmatlarni yaratish uchun tadqiqot va tajriba jarayonini maqsadli tashkil qilish imkonyatini taminlagan holda tahlil qilish va nazorat qilish uchun boshqaruv jarayonlarini yanada shaffof qiladi.
Jahon bozorida axborot texnologiyalaridan foydalanish darajasini jadal o'sishi va to'plangan tajriba internet-iqtisodiyot va jaxon elektron bozorini rivojlantirish istiqbollarini belgilaydigan asosiy tendentsiyalarni aniqlashga imkon berdi. Axborot texnologiyalari quyidagilarga o'z ta'sirini ko'rsatadi:
iqtisodiy o'sish;
biznes jarayonlar;
ishchi kuchi bozori;
jahon moliya bozorlarining tarkibi va dinamikasi.
Demak, zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish firmalarga ishlab buyurtmalar tarkibi va tuzilishini oddiy o'zgartirishdan tartib markazsizlashtirish va autsorsinggacha bo'lgan ishlab chiqarish jarayonlarini sezilarli darajada qayta tashkil etishga imkon beradi. Komleks axborot tizimlarini joriy etish hisobiga kommunikatsiya xarajatlarining ko'p marta kamayishi va yangi mahsulotlarni joriy etish muddatini sezilarli darajada qisqarilishiga erishish mumkin.
Internet-texnologiyalar axborot resurslariga kirish imkoniyatlarini kengaytirgan holda, iqtisodiy jarayonlarning yuqori darajadagi axborot shaffofligini ta'minlaydi, Iste'molchilar mustaqil ravishda o'zlariga kerakli mahsulotlarni eng past narxlarda topishi, ishlab chiqaruvchi firmalar esa talab qinlayotgan muddatida kerakli hajmdagi axborotni olishi va shu yo'l bilan o'zaro hamkorlik xarajatlarini qisqartirish hisobiga xom-ashyo va komponentlar yetkazib beruvchilarni qidirish xarajatlarini sezilarli darajada qisqartirish mumkin. Aloxida ishlab chiqarish funksiyalarini pudratchilarga topshirish orqali ortiqcha tuzilmaviy birlikni qisqartirishi va optimal miqdordagi ishlab chiqarish bazasi va xodimlar soniga erishishi mumkin.
Xaridor kompyuterdan foydalanib, kattaloglardan istalgan mahsulot modelini tanlashi va bir vaqtning o'zida mahsulotlarga maxsus kredit kartalaridan foydalanish bilan bilan to'lovlarni amalga oishirishi mumkin bo'lgan do'konsiz savdoning zamonaviy shakli sifatida qaraladigan elektron savdo firmalariga ikki yo'l bo'lgan xarajatlarni qisqartirishga imkon beradi.
axborotga erkin kirish tufayli optimal yetkazib beruvchini topish va buyurtmani an'anaviy yondashuvga qaraganda ahamiyatli darajada qisqa vaqt ichida amalga oshirish mumkin; shuningdek, buyurtma va hisob- fakturalarni tuzish jarayonida xatoliklar bo'lishi ehtimolini kamaytiradi;
Internet orqali mahsulot va xizmatlar savdosi xarajatlar an'anaviy tarqatish kanallari bilan taqqoslaganda ahamiyatli darajada kamayadi (analitiklar takidlashicha xarajatlarning o'n baravar kamayganligi qayd etilgan).
Elektron tijorat doirasida ta'minot zanjirini boshqarish asosida firma distribyutorlik zanjirini qisqartiradi va katta xajimdagi ishlab chiqarish zaxiralarni saqlab turish zaruriyatini kamaytiradi.
Mehnat bozoriga axborot texnologiyalarining ta'sirini bir necha jihat- dan ko'rib chiqish mumkin. Ishlab chiqarishning yuqori malakadagi kadrlar- ni talab qilmaydigan turli sohalariga axborot texnologiyalarini joriy etilish natijasida ish bilan band xodimlar sonining sezilarli darajada qisqarishi bir vaqtning o'zida real ish haqi darajasining pasayishi bilan kuzatiladi.
Shu bilan birga, oliy va o'rta maxsus talim malumotiga ega shaxslarning ish haqi darajasi doimiy ravishda o'sib bormoqda. Bu tendentsiyani qaror qabul qilish jarayonida ishtirok etadigan mutaxassislar
(menejerlar, dasturchilar va boshqalar) faoliyati bilan taqqoslaganda xodimning malaka talab qilmaydigan takrorlanuvchan faoliyat avtomatlashtirishga ko'proq moyil bo'lishi bilan izohlash mumkin. Shu bilan birga, kompyuter texnologiyalaridan foydalanish aynan malakali mehnat natijalarini takomillashtirishga imkon beradi, ya'ni. ijodiy salohiyat, uning ishlab chiqarish va boshqaruv texnologiyalarining tez o'zgaruvchan sharoitidagi moslashuvchanlik xususiyatini oshirib boradi.
Shu bilan birga, axborot texnologiyalari aynan oliy talim bazasida tayyorlash maqsadga muvofiq bo'lgan maxsus tayyorgarlikni talab qiladigan yangi kasblarning paydo bo'lishiga olib keladi. Axborot texnologiyalarining xalqaro moliya bozorlari tarkibi va dinamikasiga ko'rsatadigan ta'siri internet-iqtisodiyotning eng murakkab xarakterga ega bo'lgan rivojlanish jarayonlari nuqtai nazaridan ko'rib chiqilishi mumkin.
Yuqori texnologiyali kompaniyalarning qimmatli qog'ozlar bozorida operatsiyalarining yuqori darajadagi umumiy riskining yuzaga kelishi hozirgi kunda ularning qiymatini aniqlashning aniq usullari mavjud emasligi bilan bog'liq. Shuning uchun odatda kompaniyaning axborot biznesi sohasidagi norma darajasini klassik ma'noda emas, balki iqtisodiy sikl turg'unlik bosqichiga kirishi ehtimolida kompaniya aksiyalari qiymatini o'zgarishi chegaralarini baholash haqida fikr bildirishadi.
Elektron kompaniyalar uchun real sektor an'anaviy kompaniyalar tomonidan qo'llaniladigan usullardan sezilarli darajada farq qiladigan bozor pozitsiyalarini baholashning o'ziga xos usullari qo'llaniladi. Buning sababi shundaki, bunday kompaniyalar deyarli moddiy aktivlarga ega bo'lmaydi, ularning foydalari kam yoki umuman foyda keltirmaydi. Bunday holda, bozor jozibadorligini baholash uchun bozor qiymatining foydalanuvchilar soniga nisbati, bozor qiymatini bozordagi mumkin bo'lgan ulushiga nisbati, savdodan keladigan daromadlarning saytga tashrif buyuruvchilar (potentsial mijozlar) soniga nisbati ko'rsatkichlaridan foydalanish maqsadga muvofiq.
Bundan tashqari, birja brokerlari elektron kompaniyalar aktsiyalari
savdosini tashkil etishda maxsus strategiyaga amal qiladi. Takliflarni dastlab, ular bozorga taxminiy bozor narxidan sezilarli darajada pastroq narx belgilab, umumiy chiqarilishning o'n foizidan ortiq bo'lmagan miqdorini joylashtiradi. Bu manevr savdoning birinchi kunidayoq
aktsiyalar narxining o'sishini belgilab beradi va kompaniyaning qimmatli qog'ozlariga “issiq mulk” maqomini beradi.
|
| |
