Faqatgina ikki tomoni arralangan xari ikki kandli brus deb ataladi. Qurilish uchun uzunligi 1—7 m, eni
120—300 mm va qalinligi 110—225 mm bo‘lgan bruslar yaroqli hisoblanadi.
Yog‘och ashyolarning qurilishda eng ko‘p ishlatiladigan xili —taxtadir. Ular ko‘ndalang kesimining
shakliga qarab uch xil: eni bir o‘lchamda, hamma tomoni arralangan to‘g‘ri qirrali taxta (2.15-rasm,
a), ikki
qirrasi chala arralangan yumaloq qirrali taxta (2.15-rasm,
b) va ikki qirrasi butunlay arralanmagan taxtalarga
(2.15-rasm,
d) bo‘linadi. Umuman, taxta deganda eni qalinligidan uch marta ortiq bo‘lgan yog‘ochni tushunish
lozim.
Xarini arralanganda ikki yoki to‘rtta chekkasidan chiqqan taxta
pushtaxta deyiladi (2.15-rasm,
e). Bunday
taxtalar qurilishda ikkinchi darajali qismlar yoki yordamchi ashyo sifatida ishlatiladi.
Taxtalarning o‘lchamlari standartlashtirilgan. Taxtaning eni 80—300 mm bo‘ladi.
Ular qalinligi jihatdan
ikki xil: yupqa va qalin xillarga bo‘linadi. Yupqa taxtalarning qalinligi 8, 16, 19 va 25 mm, qalin taxtalarniki
esa 40, 50, 60 va 100 mm bo‘ladi.
Qurilishda oldindan yo‘nib tayyorlab qo‘yilgan yog‘och elementlardan, polbop shpuntli taxtalar (2.16-
rasm), chaspaklar, polning devorga tutashgan burchagiga qoqiladigan plintuslar va zinapoya tutqichi kabi
yarimfabrikat buyumlar keng ishlatilmoqda. Yo‘nilgan taxtalar ko‘ndalang kesimining shakliga ko‘ra: to‘g‘ri
to‘rtburchakli (randalangandan keyin ham o‘zining avvalgi shakli o‘zgarmaydi) va shpuntli xillarga bo‘linadi.
Shpuntli taxtalar pol uchun, devorlarni qoplash va pardevorlar qurish uchun ishlatiladi.
Bunday taxtalar
randalangan bo‘lib, ularning bir chetida shpunt (ariqcha), ikkinchi chetida chizig‘i bo‘ladi. Shu tufayli, ularni
bir-biriga zich qilib birlashtirish mumkin.
Chaspaklar (2.17-rasm) devor suvog‘i bilan eshik kesakisining bir-biriga tutashgan joyini berkitib turish
uchun, shuningdek, yog‘och uylarda deraza hamda eshik o‘rinlariga shakl berish uchun ishlatiladi. Chaspaklar
taxtalarning uzunligi bo‘ylab maxsus randa bilan yo‘nib tayyorlanadi.
Galtel va plintuslar polning devor bilan tutashgan joyini berkitib turadi. Zina panjaradan foydalanish qulay
bo‘lishi uchun, panjaraning yuqorigi tomoniga har xil kesimli tutqichlar mahkamlanadi (2.18-rasm).
Yog‘och ashyolar juda ko‘p bo‘lgan joylarda (o‘rmonli rayonlarda) yog‘och taxtalardan imorat tomlarini
yopishda ham foydalaniladi. Buning uchun bo‘yi 50—70 sm, eni 8—15 sm va qalinligi 0,3 sm keladigan
plastinkalar hamda gont (qalin qirrasi bo‘ylab nov shaklida yo‘nilgan taxtachalar) tayyorlanadi. Ular uchun
qattiqligi o‘rtacha bo‘lgan yog‘och (qarag‘ay, terak, zirk daraxti va h.k.) ishlatiladi.
Suvoqchilikda ishlatiladigan rezgi taxta qalinligi 2-3 mm, eni 30 mm ga yaqin va uzunligi 1,5-2 mm
keladigan reykadir.
Fanerlar yupqa yog‘och qatlamlari tolalarini bir-biriga tik qo‘yib, yelim bilan yopishtirib tayyorlanadi. Bu
qatlamlar yuqori sifatli, tanasi to‘g‘ri bo‘lgan qayin, zirk daraxti, terak hamda qarag‘aydan tayyorlanadi.
Maxsus stanoklarning keng va juda o‘tkir pichog‘i yordamida aylanib turuvchi xaridan yupqa qatlam —
faner shponi shilinadi (2.19-rasm).
Fanerning o‘lchamlari: 72,5
183 sm, qalinligi 0,15—1,2 sm. Faner tayyorlashda
ishlatiladigan yelim
xossalariga qarab suvga chidamsiz va suvga chidamli xilllarga bo‘linadi. Suvga chidamli faner qayin daraxti
shponidan tayyorlanadi, bunday fanerning shponlari maxsus sintetik smolalardan (fenolformaldegid, karbamid
va h.k. lardan) olingan yelimlar bilan yopishtiriladi: 7, 9 va 11 qatlamli bo‘ladi.
Oq qayin yog‘ochidan shilingan shponlarni bakelit yelimi bilan yopishtirib fanerlar olinadi. Bunday
fanerlarni tayyorlashda yelimning qanday smoladan ishlanganligiga ko‘ra БФС (spirtda eruvchan smo-
lalardan), БФB-1 (spirtda va suvda eruvchan smolalardan) va БФB-2 (suvda eruvchan smolalardan) singari
markalarga bo‘linadi. Bakelit bilan yopishtirilgan faner juda mustahkam, zararli muhitga chidamli bo‘ladi.
Fanerlarni o‘zaro yopishtirib, yelimlangan konstruktiv elementlar tayyorlanadi.
Parket — turli yog‘ochdan tayyorlangan, uzunligi 15—50 sm, eni 3,5—9 sm va qalinligi 1,2; 1,7; 2,0 sm
keladigan taxtachadir. Parketning ariqchali, shpuntli, falsli va qiya qirrali (2.20-rasm) xillari ishlab chiqariladi.
Endilikda donali parket taxtachalarning qalinligi 1,5 sm, uzunligi 15 dan 40 sm gacha, eni 3 dan 6 sm gacha
bo‘lgan xillari ishlab chiqarilmoqda.
Qurilishda ignabargli daraxt yog‘ochdan tayyorlangan parket shitlar ko‘p qo‘llaniladi. Ularning o‘lchami
100
100 sm dan 140
140 sm gacha bo‘lishi mumkin. Parket shit kesimi 4,4
9,4 sm li bruschalardan yig‘iladi,
qalinligi 3-3,5 sm li shpunt brusga bir tekis yotqiziladi va unga yaproqli yog‘ochning
qattiq turidan tay-
yorlangan parket taxtachalar ma’lum shaklda suvga chidamli yelim bilan yopishtirilib pol qilinadi.
Hozirgi parket shit o‘rniga boshqa yirikroq elementlar: eni 15 sm va uzunligi 300 sm gacha bo‘lgan parket
taxtalar va qattiq qog‘ozga yopishtirilgan yig‘ma mozaika parketlari ishlatilmoqda. Bunday polbop
elementlarning kattaligi 40—60 sm bo‘lishi mumkin. Ikkilamchi yog‘ochlardan (2.21-rasm) qalinligi 2,6-5 sm
bo‘lgan duradgorlik plitalari ishlanadi. Bunday plita mayda reykalarni bir-biriga yopishtirib va zarur bo‘lgan
taqdirda bir yoki ikki tomoniga faner shponi yopishtirib tayyorlanadi.
