|
Tuzilishi, nomlanishi, izomeriyasi
|
| bet | 10/23 | | Sana | 18.06.2024 | | Hajmi | 1,81 Mb. | | #264187 |
Bog'liq bNcRQ5LrTuzilishi, nomlanishi, izomeriyasi.
1. Sistematik nomenklaturasi xuddi olefinlardagi singari bo’lib, -in qo’shimchasi qo’shiladi va uch bog’ga yaqin tomondan nomerlanadi.
2. Alkinlarni nomlashda asosan uch xil nomenklatura prinsiplaridan foydalaniladi. T-Trivial, R-Ratsional, S-Sistematik.
Alkinlarni nomlash uchun. 1) Tarkibida uch bog’ saqlagan eng uzun zanjir tanlanadi. 2) Raqamlash uch bog’ yaqin tomondan boshlanadi. Molekula tarkibida xam qush bog’, xam uch bog’ bo’lsa, raqamlash qush bog’ yaqin tomondan boshlanadi.
3. Alkinlar uchun 1) Zanjir izomeriyasi. 2) Uch bog’ning holat izomeryasi. 3) Sinflar aro izomerya xos (dien va sikloalkenlar).
C4H6 uchun izomerlar
C5H8 uchun mustaqil ravishda izomerlarini yozing
2.2 Fizikaviy xossalari.
Аlkinlаrining аgrеgаt hоlаti:
oddiy sharoitda gaz.
suyuqliklar.
C17 va undan yuqorilari qattiq moddalardir.
Bog’ energiyasi kDj/mol C-C – 344, C=C – 615, - 812. Har bir bog’ uchun 344; 307,5; 270,7.
Alkinlar uchun yuqori molekulyar refroktsiya xos.
U alkenlarda: RC=C=4,17; alkinlarda: . Bu uch bog’ning kuchli qutblanganligini bildiradi.
Alkinlar suvda yomon eriydi (ularning alken va alkanlarga nisbatan suvda eruvchanligi yaxshiroq).
Butin-1 gaz, uning izomeri butin-2 suyuqlik. Csp-H bog’ning qutbliligi etan va etilenlardagi Csp3-H va Csp2-H nikidan katta.Ularning qaynash temperaturasi ularga mos keluvchi alkenlarning qaynash tempiraturasidan yuqori. Bu esa C-H bog’larning qutbliligi yuqoriligi bilan tushintiriladi. . Atsetilen rangsiz gaz,qaynash temperaturasi 83,60C da suyuqlanish temperaturasi 81,80C.Sof holda atsetilen hidsiz, texnik usulda olinadigan atsetilen qo’lansa hidli bo’ladi. Atsetilen tutab yonadi.Yonganda harorat 30000C gacha yetadi. Shuning uchun atsetilen metallarni qiriqish va payvandlashda ishlatiladi.Atsetilen uglevodorodlarining fizik xossalari uch bog’ning joylashuviga bog’liq bo’ladi. Atsetilen uglevodorodlarining zichligi hamda nur sindirish ko’rsatkichlari tegishli olefinlarga va parafinlarnikiga qaraganda katta.
Infraqizil spektrlarda 2100-2300 sm-1 oralig’ida uchbog’ning valent tebranishlari uchun xarakterli yutilish chiziqlari bo’ladi.
YaMR-spektrlarda – C C-H guruhining protonlari qo’shbog’ning pro-tonlariga nisbatan kuchli maydonda signalga ega bo’ladi.
Nomi
|
Formulasi
|
Normal sharoitda gi agregat holati
|
Tsuyuq 0C
|
Tqayn 0C
|
Nisbiy
zichligi
d1
|
Etin
|
HC ≡ CH
|
|
-82
|
-84
|
0,6200 (-840C da)
|
Propin
|
CH3C ≡ CH
|
Gaz
|
-105
|
-23
|
0,6785 (-270C da)
|
Butin-1
|
CH ≡ C-CH2CH3
|
|
-137
|
9
|
0,6696 (-100C da)
|
Butin-2
|
CH3C ≡ CCH3
|
|
-33
|
27
|
0,6880 (250C da)
|
3-Metil-butin-1
|
HC ≡ CC(CH3)2
|
|
-
|
29
|
0,665 (200C da)
|
Geksin-1
|
HC ≡ C(CH2)3CH3
|
Suyuqlik
|
-124
|
72
|
0,719
|
Geptin-1
|
HC ≡ C(CH2)4CH3
|
|
-80
|
100
|
0,733
|
Oktin-1
|
HC ≡ C(CH2)5CH3
|
|
-70
|
126
|
0,747
|
Nonin-1
|
HC ≡ CC(CH2)6CH3
|
|
-65
|
151
|
0,763
|
Detsin-1
|
HC ≡ CC(CH2)7CH3
|
|
-36
|
182
|
0,770
|
Alkenlarning fizik-kimyoviy xossalari alkanlar va alkenlar xossalaridan ancha farq qiladi. Alkinlar suvda erimaydi, organik erituvchilarda (efir, benzol, uglerod (IV)-xlorid) yaxshi eriydi. jadvalda alkinlarning fizik xossalari keltirilgan.
|
| |
