I-BOB. O‘LCHASH ASOSLARI BO‘YICHA ASOSIY MA’LUMOTLAR

Download 1,74 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/45
Sana	26.12.2023
Hajmi	1,74 Mb.
	#128387

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 45

Bog'liq
Wd3cBV9aDMQgnkT7Ggr5a3SYfpa6iV83EIJ7f0Up

I-BOB. O‘LCHASH ASOSLARI BO‘YICHA ASOSIY MA’LUMOTLAR
1.1. Tadqiqot natijalariga statistik ishlov berishning asoslari.
Biologiya va qishloq xo‘jaligida statistik usullarni qo‘llashning dastlabki
sharti (asosi) bo‘lib amalda barcha tadqiq etilayotgan ob’ektlardagi - o‘simliklar,
hayvonlar, tuproqlar va boshqalar tabiiy o‘zgaruvchanligi(variatsiyasi) xizmat
qiladi. Bu esa eksperimental ma’lumotlarni miqdoriy baholashni qiyinlashtiradi va
maxsus matematik usullarni qo‘llashni talab qiladi. Ya’ni, mazkur usullar u yoki
bu kattalikning o‘zgarishi ma’lum bir qonuniyatga zid emasligini va tasoddifiy
o‘zgarishlardan (muhim bo‘lmagan o‘zgarishlardan) farq qilishini asoslaydi.
Mazkur bo‘limda quyidagi adabiyotlar tahlil qilindi[1-22,26,27,46].
Ma’lumki, matematik statistika eksperimental ma’lumotlarning aniq
ekanligini baholash hamda shunday joiz chegaralarni, chiqarilgan xulosalar aniq va
etarlicha ishonchli bo‘ladigan chegaralarni, belgilash imkoniyatini beradi.
O‘rganilayotgan kattaliklarning aloqasini, o‘zora bog‘lanishini, o‘zora
nisbatini yoki korrelyatsiyasini(munosabatdaligini) o‘rnatish uchun statistik usullar
muxim o‘rin tutadi. Shuningdek, statistik metodlardan(usullardan) nazariy
ma’lumotlar asosida qurilgan o‘zgarish tavsiflarining amalda olingan natijalar
asosida qurilgan tavsifga nisbatan qancha farq qilishini ham aniq baholash imkoni
paydo bo‘ladi. Nazariy ma’lumotlar amaliy olingan natijalardan keskin farq qilgan
holatlarda ilmiy gipoteza olib tashlanishi (tashlab yuborilishi) yoki aksincha
nazariy va amaliy ma’lumotlar yaqin kelsa, gipoteza qabul qilinishi mumkin
bo‘ladi.
Yuqoridagilarni amalga oshirishda statistik usullarni birdan-bir maqsadga
aylantirish mumkin emas, balkim qishloq xo‘jaligi ob’ektlarining xossalaridan
kelib chiqgan holatdan tadqiqiy natijalariga to‘g‘ri ishlov berish va tahlil qilishda
yordamchi vosita bo‘lishi talab etiladi. ya’ni bu usullar tajriba o‘tkazuvchining
maxoratiga sira ham ta’sir ko‘rsata olmaydi. Ular faqat matematik apparat bo‘lib
EHM bazasida ma’lumotlar usulida arifmetik amallarni bajaradi xolos. Demak,
tajriba o‘tkazuvchi inson malakasiz bo‘lsa, yoki tajriba noto‘g‘ri o‘tkazilsa eng
zo‘r statistik ishlov berish usullari ham to‘g‘ri xulosalar chiqarishga ojizlik qiladi.

5
Tajriba o‘tkazuvchining asosiy vazifasi bu sifatli va maqsadga yo‘naltirilgan
tajribalarni o‘tkazish, matematik statistika esa agronomik tadqiqotlarni to‘g‘ri olib
borishda tajriba o‘tkazish uchun optimal sharoitlarni tanlashda yordam beradi,
eksperimental ma’lumotlarga ob’ektiv, sonli baho beradi.
Matematik statistika usullari hodisalarning mohiyatini ochib bermaydi,
ammo mazkur hodisalarning miqdoriy tomonini shakillantiradi. Statistik ishlov
berishning tadqiqotlar olib borishdagi o‘rni shu bilan yuqori baholanadiki,
tajribalar o‘tkazish amaliyoti shuni tasdiqlab turibdi, eksperimentlarning barcha
jarayonlarida: tajriba boshlanishidan to oxirgi yakuniy xulosalar qabul qilinganicha
rejali tajribalarni o‘tkazish va statistik ishlov berishlar tajriba o‘tkazuvchining
yo‘ldoshi bo‘lishi kerak. Ya’ni, statistik tahlil usullaridan uzluksiz va muntazam
foydalanib borish zarur.

Download 1,74 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 45

Download 1,74 Mb.

Pdf ko'rish