21. Maishiy iste‘molchi tomonidan hisob-kitob davrida haqiqatda iste‘mol qilingan elektr
energiyasi miqdori maishiy iste‘molchidagi hisobga olish asbobining ko‗rsatkichlari bo‗yicha
aniqlanadi.
22. Hisobga olish asbobi ko‗rsatkichlarini navbatdagi yozib olish paytigacha maishiy
iste‘molchiga hisob-kitob davrida yetkazib berilgan elektr energiyasi hajmi, elektr energiyasi
iste‘molining shartnomadagi miqdori bo‗yicha yoki o‗tgan davr
uchun elektr energiyasi
iste‘molining haqiqiy hajmi to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida, ya‘ni oxirgi ikkita aylanib
chiqishdagi hisobga olish asbobi ko‗rsatkichlari o‗rtasidagi farqni ular o‗rtasidagi kunlar soniga
bo‗lib va hisob-kitob davridagi kunlar soniga ko‗paytirib aniqlangan o‗rtacha sutkalik iste‘mol
hajmidan kelib chiqqan holda hisoblanishi mumkin.
23. Maishiy iste‘molchidan iste‘mol qilinadigan elektr energiyasi hisobiga kelib tushadigan
bo‗nak to‗lovlari buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet pul mablag‗larini hisobga oluvchi schyotlar (5100,5200, 5500 va h.k.);
kredit 6310 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo‗naklar‖ schyoti.
24. Qonunchilikda belgilangan tartibda hajmi aniqlanib, maishiy iste‘molchilarga sotilgan
elektr energiyasining buxgalteriya hisobi quyidagicha amalga oshiriladi:
a) qonunchilikda belgilangan tartibda, elektr energiyasi iste‘molining shartnomadagi
hisoblangan miqdori bo‗yicha yoki o‗tgan davrlar uchun elektr energiyasining
haqiqiy sarfi
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida elektr energiyasini maishiy iste‘molchilarga sotishdan tushum
hisoblanganda:
debet 4010 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar‖ schyoti;
kredit 9020 ―Tovarlarni sotishdan daromadlar‖ schyoti — elektr energiyasining
shartnomadagi miqdori bo‗yicha yoki o‗tgan davrlar uchun elektr energiyasining haqiqiy sarfi
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosidagi hisob-kitoblarga muvofiq elektr energiyasini maishiy
iste‘molchilarga sotishdan
tushum summasiga;
kredit 6410 ―Budjetga to‗lovlar bo‗yicha qarz (turlari bo‗yicha)‖ schyoti — elektr
energiyasining shartnomadagi miqdoriga muvofiq yoki o‗tgan davrlar uchun elektr energiyasining
haqiqiy sarfi to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida elektr energiyasini maishiy iste‘molchilarga sotilgan
hajmidan hisoblangan QQS summasiga;
b) maishiy iste‘molchilarga sotilgan elektr energiyasining tannarxini aks ettirish:
debet 9120 ―Sotilgan tovarlarning tannarxi‖ schyoti;
kredit 2990 ―Boshqa tovarlar‖ schyotida ―Elektr energiyasi‖ schyotini alohida ajratgan
holda — qonunchilikda belgilangan tartibda, elektr energiyasi iste‘molining shartnomadagi
hisoblangan miqdori bo‗yicha yoki o‗tgan davrlar uchun elektr energiyasining haqiqiy sarfi
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida sotilgan hajmi (miqdori)dan va elektr
energiyasining sotib olish
qiymatidan kelib chiqib hisoblangan maishiy iste‘molchilarga sotilgan elektr energiyasining
tannarxi (sotib olish qiymati) summasiga;
v) hisobot davri mobaynida elektr energiyasini shartnomadagi hisoblangan miqdori
bo‗yicha sotishdan tushum har bir maishiy iste‘molchi bo‗yicha tan olinganda ilgari olingan bo‗nak
to‗lovlari hisobga olinganda:
debet 6310 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo‗naklar‖ schyoti;
kredit 4010 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar‖ schyoti;
g) maishiy iste‘molchilar tomonidan haqiqatda iste‘mol qilingan elektr energiyasi uchun
keyinchalik qayta hisob-kitob qilinganda:
elektr energiyasini hisobga olish asboblari ko‗rsatkichlariga
muvofiq maishiy
iste‘molchilar tomonidan haqiqatda iste‘mol qilingan elektr energiyasi qiymatining shartnomadagi
hisoblangan miqdor bo‗yicha yoki o‗tgan davrlar uchun elektr energiyasining haqiqiy sarfi
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida tan olingan sotish tushumi summasidan oshgan summasiga (ijobiy
farq):
debet 4010 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar‖ schyoti;
kredit 9020 ―Tovarlarni sotishdan daromadlar‖ schyoti;
kredit 6410 ―Budjetga to‗lovlar bo‗yicha qarz (turlari bo‗yicha)‖ schyoti — ijobiy farq
summasidan hisoblangan QQS summasiga;
ijobiy farq hajmi tannarxini aks ettirish:
debet 9120 ―Sotilgan tovarlarning tannarxi‖ schyoti;
kredit 2990 ―Boshqa tovarlar‖ schyotida ―Elektr energiyasi‖ schyotini alohida ajratgan
holda — qayta hisob-kitob qilish davridagi ijobiy farq hajmi (miqdori)
va elektr energiyasining
sotib olish qiymatidan kelib chiqib hisoblangan ijobiy farq hajmining tannarxi (sotib olish qiymati)
summasiga;
ilgari olingan bo‗nak to‗lovlarining qolgan summasi mavjud bo‗lgan hollarda, ularni
iste‘mol qilingan elektr energiyasining ijobiy farqi summasiga hisobga olinganda:
debet 6310 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo‗naklar‖ schyoti;
kredit 4010 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar‖ schyoti;
shartnomadagi hisoblangan miqdor bo‗yicha yoki o‗tgan
davrlar uchun elektr
energiyasining haqiqiy sarfi to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida tan olingan sotish tushumi
summasining, elektr energiyasini hisobga olish asboblari ko‗rsatkichlariga muvofiq maishiy
iste‘molchilar tomonidan haqiqatda iste‘mol qilingan elektr energiyasi
qiymatidan oshgan
summasiga (salbiy farq):
debet 9020 ―Tovarlarni sotishdan daromadlar‖ schyoti;
debet 6410 ―Budjetga to‗lovlar bo‗yicha qarz (turlari bo‗yicha)‖ schyoti — salbiy farq
summasidan hisoblangan QQS summasiga;
kredit 4010 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar‖ schyoti;
salbiy farq hajmi tannarxining tuzatilishini aks ettirish:
debet 2990 ―Boshqa tovarlar‖ schyotida ―Elektr energiyasi‖ schyotini alohida ajratgan
holda — qayta hisob-kitob qilish davridagi salbiy farq hajmi (miqdori) va elektr energiyasining
sotib olish qiymatidan kelib chiqib hisoblangan salbiy farq hajmining tannarxi (sotib olish qiymati)
summasiga;
kredit 9120 ―Sotilgan tovarlarning tannarxi‖ schyoti;
shartnomadagi hisoblangan miqdordan kelib chiqib yoki o‗tgan davrlar uchun elektr
energiyasining haqiqiy sarfi to‗g‗risidagi ma‘lumotlar asosida hisoblangan iste‘mol qilingan elektr
energiyasi bo‗yicha maishiy iste‘molchining qarzdorligi bo‗lmagan holatda, yoki HETKning ilgari
olingan avans to‗lovlari bo‗yicha maishiy iste‘molchidan qarzdorligi mavjud bo‗lgan holatda, salbiy
farq summasiga quyidagicha buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi:
debet 4010 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar‖ schyoti;
kredit 6310 ―Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo‗naklar‖ schyoti.
