Müh. 15
Rəqəmsal texnologiyalar”ın inkişafı və perspektivləri
“Rəqəmsal texnologiyalar” kursunda elektronikanın son nailiyyətləri geniş təhlil edilərək öyrənilmiş, onun insan fəaliyyətinin bütün sahələrinə nüfüz etməsi əsaslandırılmışdır., Bu kursda siqnallar nəzəriyyəsinə və tətbiqinə, xüsusilə, rəqəmsal siqnalların radio və televiziyada tətbiqinə geniş yer verilmişdir. Radiotexnika, elektronika, rabitə və idarəetmə sahəsində çalışan gənc kadrlar üçün bu kursun böyük köməyi ola bilər.
Rəqəmsalsiqnallarınanaloqdanüstüncəhətləri bunlardır:
Yüksəksəviyyədəqorunma.Ötürülmənintəhlükəsizliyi.
Siqnalın qəbul etmə rahatlığı. Rəqəmsal siqnalın yaşayış yerindən istənilən məsafədə qəbul edilməsi mümkündürRəqəmsal yayım çox sayda kanal təmin edə bilər. Bu isə rəqəmsal televiziya tamaşaçılarına film və şoular izləmək üçün çox sayda keyfiyyətli telekanal təmin edə bilər --deməkdir.
Rəqəmsal siqnalların emalı və ötürmə texnologiyalarının tətbiqi ilə telekommunikasiya sahəsininsürətliinkişafı televiziya yayımını yeni, daha yüksək səviyyəyə - rəqəmsal televiziya yayımına keçirməyə imkan verdi. Rəqəmsal televiziya yayımınınbirçoxnövlərirespublikada da yayılmışdır:yayım, kabel, mobil, peykiərlə və s.
Rəqəmsal televiziyanın analoqdan çox üstünlükləri var. Əvvəla, bu yüksək keyfiyyətli bir görüntü və səsdir. Rəqəmsal televiziya, çox kanallı səsli, eləcə də gələcəkdə stereo şəkillərlə (3D) yüksək dəqiqlikli televiziya və ya HDTVötürülməsinitəmin edir. Rəqəmsalsiqnaldahaçox küytoxunulmazlığınamalikdir,bunagörəmüdaxiləyədahaazhəssasdır.
İnsan fəaliyyətinin bir sıra sahələrində rəqəmsal siqnalın işlənməsi alqoritmləri və metodları öz tətbiqini tapmışdır, məsələn:
Kosmiktədqiqatlarda–görüntülərləişləmə,məlumatlarınsıxılması,müxtəlif ağıllı sensorlar yaradılması.
Tibb - diaqnostika (tomoqrafiya, rentgenoskopiya, ultrasəs və s.), elektrokardioqramların təhlili, məlumatların saxlanması və işlənməsi.
Ticarət sahələri və video konfrans üçün xüsusi effektlər yaratmaq və s.
Telefoniya - səs və məlumatların sıxılması, əks olunan siqnalın azalması (echo effekti)
Hərbi texnika - radar, exolokasiya, ağıllı silahların yaradılması, rabitə sistemlərinin kodlaşdırılması.
Sənaye - neft və mineral kəşfiyyatı, müxtəlif proseslərin idarə edilməsi və müxtəlif dizayn sistemləri.
Tədqiqat sahələri - seysmografiya, təhlil və məlumatların emalı, spektral analiz, müxtəlif proseslərin modelləşdirilməsi.
8.Müdafiə sənayesində, ilk növbədə radar problemlərini həll etmək üçün rəqəmsal emal sistemləri və metodları da hazırlanmışdır. Təyyarələrin aşkarlanması və məhv edilməsi üçün radarlar, nəzarət kompüterlərivəraketkomplekslərdəistifadəedilməsi.
9. Dəniz mühəndisliyi sahəsində, xüsusəndə sonar siqnallarıtəhlil etmək, gəmilərin səs-küy pasportlarını spektral xüsusiyyətlər əsasında müəyyənləşdirmək və pasportun və həqiqi sonar siqnalın korrelyasiya asılılığını hesablamaq üçün rəqəmsal emal sistemləri istifadə edilməsi
Rəqəmsal emalında aparatlara qarşı qoyulan ən sərt tələblər radar sistemləridir. Rəqəmsal radar siqnalları emal edilərkən rəqəmsal filtrləmə və spektral analiz alqoritmlərindən istifadə olunur (diskret və sürətli Furye çevrilmələrinin hesablanması ), korrelyasiya təhlili və bu kimi. Radar və sonar, cismi aşkar etmək və lokallaşdırmaq üçün exo prinsipindən istifadə edən elektron cihazlardır. Radarda elektromaqnit enerjisinin bir növü olanradio dalğaları istifadə olunur. Sonar isə səs dalğalarını su altında və ya insan bədəni vasitəsilə göndərərək əks-sədaprinsipindənistifadəedir. Səsdalğalarıakustikenerji daşıyıcısıdır. Radar və sonarda istifadə olunan enerji növlərinin fərqi səbəbindən hər birinin öz tətbiqi var. Radarlar istifadə olunan məqsədlərdən asılı olaraq müxtəlif ölçülərdə olur. Ancaq bunların hamısı dörd əsas hissədən ibarətdir: ötürücü, antena, qəbuledici və ekran. Verici radio dalğaları yayır. Radio dalğası təyyarə kimi bir obyektə çatdıqda yenidən stansiyaya əks olunur. Antena əks olunan siqnalı aşkarlayır və onu artıran və gücləndirən qəbulediciyə göndərir sonra da siqnalgörüntü yaratmaq üçün ekrana göndərilir. Radar həm hərbi, həm də mülki məqsədlər üçün naviqasiyaməqsədilə istifadə olunur. Gəmilərdəvəyahavalimanındaquraşdırılmışradarlar,
mümkün toqquşmaların qarşısını almaq üçün digər obyektlər haqqında məlumat toplayırlar. Dənizdə qaya və s. haqqında məlumatlar toplanır. Havada radarlar, görünmə və ya nasazlıq vəziyyətində təyyarələrin enməsinə kömək edir. Həmçinin radarlar meteorologiyada, hava şəraitinin proqnozlaşdırılmasındaistifadə olunur. Sinoptiklər, bir qayda olaraq, fırtınalar, qasırğalar və digər hava fəlakətləriniöyrənməküçünonlardanlidar(optikradar) kimi istifadə edirlər.
Sonarın çox istifadəsi var. Sualtı qayıqlar digər gəmilərin yerini tapmaqüçün suyun dərinliyini ölçmək üçün istifadəolunur (echo sounder).
Eyni prinsipdən quruda neft axtararkən istifadə olunur. Sonar yer üzərindən bir impuls göndərir, bu impuls torpağın müxtəlif təbəqələrindən fərqli tezliklərdə əks olunur və geoloqlar torpaqda hansı növ torpaq, maye və qayanın mövcud olduğunu müəyyən edə bilirlər. Bu, təbii ehtiyatları ehtimal olunan qazma sahələrini müəyyən etməyə kömək edir. Buna
|
