Elektrotehnika va elektronika

99 
 
8.3. Suyuqlik sathini o‘lchash va avtomatik nazorat qilish vositalari 
Suyuqlik va to‘kiluvchan(donador) materiallarning sathini o‘lchash texnologik jarayonlarni 
avtomatlashtirishda eng ko‘p echiladigan va muhim masalalardan biridir. Chunki texnologik jarayonlarning 
to‘g‘ri kechishini nazorat qilish, zarurat bo‘lganida sathning bir xilligi(o‘zgarmas bo‘lishini) ta’minlash, 
baklar va idishlardagi suyuqlikning miqdorini aniqlash imkonini beradi.
O‘lchanadigan materiallar xossalarini va ushbu maqsad uchun qo‘llanadigan sath 
datchiklarining konstruktsiyasini aniqlash.
 
Suyuqliklar sathini o‘lchash bo‘yicha oddiy asbob ko‘rsatuvchi oynalar, ya’ni tutash idishlar kabi 
ishlaydigan elementlar qo‘llanadi. 
O‘lchashlarning usuli bo‘yicha sath o‘lchagichni beshta asosiy guruhga ajratish mumkin: qalqovuchli, 
gidrostatik sath o‘lchagich, ularning ishlashi suyuqlik qatlamining statik bosimi yoki sathlar farqini 
o‘lchashga asoslangan; turli rusmdagi elektrli, radioizotopli va ultratovushli sath o‘lchagich. 
Qalqovuchli sath o‘lchagich (8.7-rasm,a) jihozining soddaligi uchun ham keng tarqalgan. Ularning 
asosiy elementi bo‘lib ichi bo‘sh idish ko‘rinishiga ega suyuqlikning yuzida suzib yuruvchi P qalqovich 
xizmat qiladi. 
8.7-rasm. Sath o‘lchagichlarning sxemalari: 
a — qalqovuchli reostati bilan; b —sig‘im datchikli.
Qalqovich D potensiometning surgichi bilan mexanik bog‘langan. Qalqovich holatini o‘zgartirganida 
D potensiometr surgichining siljishi yuzaga keladi va shkalasi sathning o‘lchov birligida darajalangan IP 
asbobning kuchlanishini o‘zgartiradi. 

100 
Sig‘imli sath o‘lchagichlarning ishlashi o‘lchanayotgan muhitga tushirilgan kondensator sig‘imining
cheklanishiga asoslangan.
Sig‘imli sath o‘lchagichning sezgir elementi bo‘lib (8.7-rasm,b) suyuqlik sathi 
o‘zgarganida o‘zining sig‘imini o‘zgartiradigan kondensator hisoblanadi. Sezgir element (datchik) 1 
izolyatsiali material bilan qoplangan 2 metalli sterjendan(elektroddan) iborat.
Aniqlash muhiti ichiga 
joylashtirilgan, suyuqlikning h sathiga bog‘liq, idishning devorlari bilan birgalikdagi sig‘imi kondensator 
hosil qiladi.

Download 7,5 Mb.