206
XIX asrning ikkinchi yarmigacha “qo‘l” axborot texnologiyasi rivojlangan
bo‘lib, uning asosini pero, siyohdon va buxgalteriya daftari tashkil etgan.
Kommunikatsiya (aloqa) paket (rasmiy hujjatlar solingan konvert) yuborish orqali
amalga oshirilar edi.
“Qo‘l” axborot texnologiyasi o‘rniga XIX asr oxirida “mexanik”
texnologiya kirib keldi. Yozuv mashinasi, telefon, diktafonning kashf etilishi,
jamoa pochtasi tizimining takomillashuvi – bular bari
avvaliga axborotni qayta
ishlash texnologiyasida, so‘ng ish mahsuldorligida sezilarli o‘zgarishlar yuz
berishiga zamin bo‘ldi.
XX asrning 40 - 60–yillarida “elektr” texnologiyasi paydo bo‘lib, u yechib
almashtiriladigan elementlarga ega elektr yozuv mashinkalari, oddiy qog‘ozdan
foydalanuvchi nusxa ko‘chirish mashinasi, portativ diktafonlardan iborat edi.
60-yillarning ikkinchi yarmidan esa “elektron (yoki kompyuter)”
texnologiyasi yuzaga kela boshladi va axborotning shaklini emas,
mazmunini
o‘zgartirishga urg’u berila boshlandi.
Axborot texnologiyasining keyingi taraqqiyoti asosan kommunikatsiya
vositalari bilan bog’liq.
Xorijiy mutaxassislar axborot texnologiyalari rivojlanishiing beshta asosiy
tendensiyasini ajratib ko‘rsatadi:
1.
Axborot
mahsulotlarining
murakkablashuvi.
Axborot
vositasi
ko‘rinishidagi axborot mahsuloti, ekspert ta’minoti xizmatining ma’lumotlar bazasi
strategik ahamiyat kasb eta boradi. Turli shakldagi (nutq, ma’lumot, tasvir) axborot
mahsulotlari eshitish, ko‘rish va anglash uchun foydalanuvchining talabiga ko‘ra
ishlab chiqiladi hamda unga qulay vaqtda va shaklda mahsulotni yetkazib berish
vositasi mavjud bo‘ladi.
2. Birgalikda harakat qilish qobiliyati. Axborot
mahsulotining ahamiyati
oshib borishi bilan mazkur mahsulotlarni kompyuter va inson yoki axborot
tizimlari o‘rtasida ideal tarzda almashuvini o‘tkazish imkoniyati ilg’or texnologik
muammo kasb etadi.
207
3. Oraliq bo‘g‘inlarni tugatish. Birgalikda harakatlanish qobiliyatining
rivojlanishi axborot mahsulotlari almashish jarayonining takomillashuviga,
so‘ngra, axborot manbai yo‘lidan iste’molchiga qarab oraliq bo‘g‘inlar tugatiladi.
4. Globallashtirish. Tashkilot yo‘ldosh aloqa va Internet tarmog‘ida
foydalanib axborot texnologiyalari yordamida xohlagan joyda va xohlagan paytda
ish olib borish mumkin.
5. Konvergensiya (uyg’unlashish). Konvergensiya AATning zamonaviy
rivojlanish jarayonining oxirgi bosqichi sifatida ko‘rib chiqiladi.
Bunda
mahsulotlar va xizmatlar, axborot va dam olish, shuningdek, ovozli, raqamli
hamda videosignallarni uzatish kabi ish rejimlari o‘rtisidagi farq yo‘qoladi.
Matn yuzasidan topshiriqlar:
1. Matnni o‘qing.
2. Matndan tayanch so‘zlarni aniqlab, ko‘chirib yozing.
3. Matnga taqriz yozing.
