Gazlamashunoslik kopi p65

38
Buning uchun iðlardan maxsus usul bilan ko‘ndalang kesim tayyorlanib
preparatga qo‘yiladi. Ko‘ndalang kesimi yuzasi mikroskopga o‘rnatilgan
rasm chizish moslamasi yordamida chiziladi. Olingan yuzani planimetr
asbobi yordamida hisoblab,
2
4
d
S
π ⋅
=
(6)
formula bilan iðlarning diametri aniqlanadi.
Bu usul, asosan, ilmiy ishlarda qo‘llaniladi. Chunki, tola va iðlardan
ko‘ndalang kesim tayyorlash murakkab va ko‘p vaqt talab etadi.
Iðlarning ko‘ndalang yuzasini qulay va katta aniqlikda topish usulini
prof. G.N.Kukin taklif etgan. Bu usulda mikroskop stolchasida iðning ikki
uchi aylanadigan qisqichlarga mahkamlanadi. Iðning ikki uchi bir vaqtda
ma’lum burchakka (
α
) n marta ketma-ket aylantiriladi.
Sinalayotgan iðlarda har bir 
0
180
n
α =
buralishidan keyin ko‘ndalangi
b
1
, b
2
,..., b
n
ketma-ketlikda o‘lchab boriladi (17-rasm).
Iðning ko‘ndalang kesimi yuzalarini o‘lchash chiziqlari 2n uchbur-
chaklarga bo‘linadi. Dastlabki 2 ta o‘lchashdan so‘ng, ikki uchburchak yuzasi
quyidagiga teng bo‘ladi:
1
2
2
1
1
2
2
sin
sin
2
2 2
4
b b
b
S
b
α
α




= ⋅
⋅
⋅
⋅
=
⋅ ⋅








(7)
n o‘lchashda barcha uchburchaklar yuzasi jamlansa, unda iðning barcha
ko‘ndalang kesimi yuzi S, mk
2
ni quyidagi formula bo‘yicha hisoblash mumkin:
(
)
1
2
2
3
1
sin
2
4
...
n
S
S
b b
b b
b b
α
= ∑
=
⋅
⋅ + ⋅ + + ⋅
(8)
bu yerda: b
1
, b
2
,..., b
n
– ketma-ket o‘lchashdagi tolaning ko‘ndalang
qiymati, mk; α – har bir tola va iðning ko‘ndalang kesimini o‘lchashdan
keyingi buralish burchagi.
17-rasm. Iðning ko‘ndalang kesimi yuzasini aylantirish
usuli bo‘yicha aniqlash.
b
1
b
2
b
3
b
4
b
5
b
6
150
0
120
0
90
0
60
0
30
0
b
2
b
3
b
5
b
6
b
4
b
1

39
Bu usulda qirqish usuliga nisbatan sinash ishlari 5 – 6 marta kam vaqt
talab etadi, natijalar katta aniqlikda olinadi, o‘lchash xatoligi 5%dan oshmaydi.
To‘qimachilik iðlarining chiziqli zichligi GOST 6611.1-73 standarti
bo‘yicha aniqlanadi.
To‘qimachilik iðlarining chiziqli zichligini aniqlashda bir qancha
tushuncha va ifodalar qo‘llaniladi:
Haqiqiy chiziqli zichlik, T
h
– yakka yoki to‘da iðlarning yo‘g‘onligi
tajriba yo‘li bilan quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
10

Download 6,51 Mb.