40
tortilib choziladi, bir-biriga ilashishi va
oqqa yaqinroq
joylashishga harakat
qiladi. Natijada ið zichlashadi, bosim
paydo bolib ishqalanish kuchi malum
mus-tahkamlikni taminlaydi.
Amalda
eshilayotgan mahsulotdagi
tolalar uzunligi ozgina uzaysa ham ularning
mavjud uzunligi togri chiziq holatidan
vintsimon shaklga otishi natijasida
kamayadi. Shu zaylda mahsulot (ið) ning
eshilishi hisobiga dastlabki uzunligi qisqaradi va bunga iðni eshilishdagi qisqarishi
deyiladi.
Iðning mustahkamligi va boshqa xossalariga, texnologik jarayonga iðning
eshilish darajasi yoki eshilish jadalligi (intensivligi) katta tasir korsatadi.
Iðning eshilish (pishitilish) jadalligi uch xil korsatkich bilan aniqlanadi:
eshilish burchagi (β), eshilganligi (E ) va eshish koeffitsienti (α).
Eshilish burchagi (β) tashqi tolalar bilan ið oqi
orasidagi qiyalik
burchagi orqali ifodalanadi (18-rasm).
Eshilish burchagi eshilish jadalligi va iðning yogonligiga bogliq, kichik
eshilishda β=18° dan katta eshilishda β=36° gacha ozgaradi.
Bir burash oraligida (h) silindr shaklidagi mahsulotni tekislikda
yoyib ABCD tortburchak olinadi, bu yerda R ið radiusi, AD tashqi
tola holatini diagonal tarzda ifodalaydi. Agar h va R birligi metrda olinsa,
1
h
E
=
va
2
2
R
tg
RE
h
π
β
π
=
=
(12)
Iðning hisobiy diametri:
0, 036
/
his
d
T
δ
=
(13)
bu yerda: T iðning chiziqli zichligi, teks;
δ iðning zichligi, g/sm
3
.
U holda eshilish burchagi tangensi (tg
β) quyidagicha topiladi:
0, 0001
/
h
tg
E T
β
δ
=
⋅
(14)
Pishitish
koeffitsienti
0, 01