qabul qilgichning sun’iy yoʻldoshlar bilan aloqa qilish va
koordinata aniqlash tamoyili koʻrsatilgan.
Ayni paytda Yerda GPS
qabul qilgichlar bilan doimiy aloqani ushlab
turuvchi va monitoringini amalga oshiruvchi beshta katta nazorat stansiyalari
ishlab turibdi. Boshqaruv punkti AQSHning Kolorado shtatida joylashgan boʻlib,
qolgan punktlari dunyo boʻylab: Gavayi (Tinch okeani), Vozneseniya oroli
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
216
(Atlantika okeani), Diego Garsiya oroli (Hind okeani) hamda Kvajalen oroli
(Tinch okeani) da joylashgan.
7.6-rasm.
Sun’iy yoʻldosh tizimi va GPS qabul qilgichning aloqasi
(Manba: Internet)
GPS
boshidan harbiy maqsadlar uchun moʻljallangan boʻlib, uning
yordamida joylarga otryadlarni bexato joylashtirish, obyektgacha boʻlgan eng
qisqa masofani topish va shu kabi maqsadlar koʻzlangan edi. Oʻtgan asrning 80-
yillariga kelib GPS
fuqarolik maqsadlari uchun ham qoʻllanila boshlandi. Endi
har bir fuqaro GPS
ning funksional imkoniyatlarini baholash imkoniyatiga ega.
GPS
nafaqat yerda, balki dengiz va havo navigatsiyasida ham qoʻllaniladi.
GPS
barcha joylarda qoʻllanilishi mumkin, lekin GPS
signallar olmaydigan joylar
(yertoʻla, shaxta, gʻorlar)da qoʻllab boʻlmaydi. GPSning
qoʻllanilish sohalari
kengdir. Bunday sohalar jumlasiga harakatlanuvchi transport boʻlmish xususiy
avtomobil, harbiy va ichki ishlar mashinalari, kema va samolyotlar navigatsiyasi
kiradi. Yer tuzish va kartografiya sohalarida qoʻllaniladigan GPSlar yer
yuzasining koordinatalarini aniqlash uchun nafaqat qabul qilgichlardan, balki
qoʻshimcha kompyuter qurilmalari va dasturlaridan ham tashkil topgan boʻladi,
chunki bu sohaga yanada aniq ma’lumotlar va kartalar zarur.
GPSning qoʻllanilish sohalari kengayib borishi bilan bu tizimdan kelib
tushadigan pul aylanmasi ham yildan yilga ortib bormoqda. Birgina 2003-yilda
bu aylanma 16 milliard dollarga yetdi.
|
