Gruntning qattiq qismi. Grunt tarkibidagi qattiq qism mineral zar- ralar majmuidan iborat bo‘lib, ularning o‘lchamlari bir necha santimetrdan tortib, millimetrning mingdan bir ulushidan ham kichikdir. Ularning shaklam turlicha (kub, prizma, yupqa, tekis va hokazo), sirti esa o‘tkir qirrali, g‘adir-budur yoki ma’lum darajada tekis ham bo‘lishi mumkin.
Grunt tarkibidagi qattiq jismlarga shag‘al (20 mm dan yirik), tosh (20 mm dan 2 mm gacha), qum (2 mm dan 0,05 mm gacha), chang (0,05 mm dan 0,005 mm gacha), loy (0,005 dan kichik) kiradi. Bu o‘lchamlar tajriba yo‘li bilan gruntning donadorlik tarkibini saralash orqali belgilanadi.
Gruntning donadorlik tarkibi deganda unda uchraydigan turli yiriklik- dagi zarrachalarning (foizdagi) nisbiy miqdori tushuniladi. Buning uchun maxsus saralovchi elakdan foydalaniladi. Umumiy massasi 50 g dan kam bo‘lmagan, quritib maydalangan grunt maxsus elakdan o‘tkaziladi. Elak o‘lchami yuqoridan pastga kichiklashib borgani uchun, unda 10 mm dan yirik zarralarni ushlanib qoladi. Elaklar ostidagi idishda esa 0,1 mm dan kichik zarrachalar to‘planadi. Tajriba natijalari jadvalga yozib boriladi (1.1- jadval).
Gruntning donadorlik tarkibi.
1.1-jadval
Zarraning yirikligi
|
10
mm dan
katta
|
10…2
mm
|
2…0,5
mm
|
0,5…0,25
mm
|
0,25…0,1
mm
|
0,1 mm dan kichik
|
Jami
| |
Alohida qism zarralari-
ning massasi, g
|
6
|
4
|
12
|
5
|
10
|
13
|
50
| |
Massa, %
hisobida
|
12
|
8
|
24
|
10
|
20
|
26
|
100
|
Ma’lum o‘lchamlarga bo‘lingan silindr shaklidagi uzun idish suv bilan to‘ldiriladi va unga elak ostida qolgan gruntning 0,1 mm dan kichik zarra- chalari solinadi. Ular yaxshilab aralashtirilgach, kuzatuv olib boriladi. Av- val idish ostiga qumsimon, so‘ng changsimon va oxirida loysimon zarralar cho‘kadi. Idish ostidagi qatlam balandligiga qarab zarralar miqdori aniqla- nadi.
Gruntning donadorlik tarkibiga ko‘ra u quyidagi turlarga ajratiladi; loyli grunt (tarkibida loysimon zarralari 30% dan ortik); qumli loy (tarkibi- dagi loysimon zarrachalar 30...10%); loyli qum (tarkibida loysimon zarra- chalar 10...3%), k u m (tarkibida loysimon zarrachalar 3% dan kam),
|
