• Qiyosiy tahlil”
  • Himoyaga tavsiya etilsin”




    Download 191,66 Kb.
    bet23/34
    Sana24.11.2023
    Hajmi191,66 Kb.
    #104760
    1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   34
    Bog'liq
    Adabiyoti universiteti-fayllar.org

    yozishni mаqsаd qilаdi. Ko‘rinаdiki, ikki hukmdоrning hаm ijоdiy niyati vа
    mаqsаdi mushtаrаk.‖
    18

    ―BOBURNOMA‖ ―SHAJARAI TURK‖ 

    18
    M. Abdullayeva ―Tarixiy-nasriy avarlarning qiyosiy-tipologik tahlili ―Boburnoma va ―

    s
    hajarayi turk‖ 


    misolida‖ f.f..n disst.-T. :2008 15-bet

    Tarixiy memuar asar 


    A
    sar muallifi shoh va 


    shoir bo‗lgan
    Tarixiy ma’lumotlar 

    beruvchi manba


    Tarixiy memuar asar 
    A

    sar muallifi shoh va shoir 


    bo‗lgan
    Tarixiy ma’lumotlar beruvchi 


    manba




    51

    Bu ikki asarning mualliflari ham adabiyotga oshno qalbning egalari edi. Balki, 
    shuning uchun ham bu asarlar yaratilish maqsadi, janr xususiyatlari bilan bir biriga
    yaqin turar.

    Qiyosiy tahlil” metodi orqali asarlarni o‗rganishning muhim tomoni


    shumdaki, qiyoslab o‗rganilgan asarlarning biri masalan,‖ Boburnoma‖ esga olinsa 
    bevosita bu asarga qiyosan o‗rganilgan ―Shajarai turk‖ asariga oid ma‘lumotlar
    ham yodimizga keladi. Asarlarni tahlil qilish uchun aynan shu metodni amaliyotga 
    tatbiq etamiz. Guruh o‗quvchilari 2-guruhga bo‗linadi va quyidagi savollar
    beriladi. 
    1-guruhga. ―Boburnoma‖ va ―Shajarayi turk‖ asarining o‗xshash tomonlarini
    toping.

    2-guruhga. ―Boburnoma‖ va ―Shajarayi turk‖ asarining farqli tomonlarini toping.


    1-o‗quvchi. ―Boburnoma‖ va ―Shajarayi turk‖ asarlarining o‗xshash tomonlari 
    bor:
    - bu ikki asar ham tugallanmay qolgan; 

    - bu ikki asarning mualliflari ham shoh va shoir bo‗lgan;


    - bu asarlar memuar xarakterga ega
    - bu asarlardan tarixiy ma‘lumotlar olish mumkin;
    - bu ikki asarda ham mualliflar o‗z ajdodlari haqida ma‘lumot beradi; 
    - har ikki asarda ham tabiat tasviri, tarixiy shaxslar tasviri, shaharlar tasviri
    keltirilgan; 
    Ajdodlar
    shajarasi 

    keltirilgan


    Tugallanmay qolgan 

    Ajdodlar


    shajarasi keltirilgan

    Tugallanmay qolgan 




    52
    - bu ikki asar ham nasrda ham nazmda yozilgan o‗rinlari bor; 


    - asarlarda rivoyatlar berilgan;


    - har ikkala asarda ham badiiy to‗qimalar kam uchraydi real-hayotiy voqealar 
    tasvirlanadi.
    2-o‗quvchi. ―Boburnoma‖ va ―Shajarayi turk‖ asarining farqli tomonlarini deb 
    quyidagilarni ko‗rsatish mumkin.
    - Bobur o‗z asarini taxtga chiqish kunidagi voqealar bilan boshlaydi, 
    Abulg‗ozi Bahodirxon esa an‘anaviy Odam Atoning yaratilishi voqealari
    bilan boshlaydi; 
    - ―Boburnoma‖ asarini Boburning qizi Gulbadanbegim yakunlaydi, ―Shajarai
    turk‖ asarini esa Abulg‗ozi Bahodirxonning jiyani yakunlaydi; 
    - ―Boburnoma‖da har bir tarixiy voqea hayotiy-real tarzda tasvirlansa,
    ―Shajarayi turk‖ asarida esa badiiy bo‗yoqdorlik bo‗rttirib ko‗rsatiladi. 
    O‗qituvchi: Yuqorida aytib o‗tgan ma‘lumotlaringizdan ham bilish
    mumkinki, bu ikki asar bizga tarixni ko‗rsatib turuvchi ko‗zgudir. 
    Ijodkorlarning mahorati shundaki, bu ikki asarda ham o‗sha davr ruhiyati
    singdirilgan. Oradan qancha vaqtlar o‗tmasin bu asarlar o‗qimmatini 
    yo‗qotmaydi.

    Xulosa 
    qilib aytganda, Bobur o‗z asarida tarixiy voqealar haqida ma‘lumot 
    berish bilan birga, shu voqealarning ishtirokchisi sifatida o‗quvchi ko‗z oldida
    gavdalanadi. U shoh sifatida o‗lkalarda qattiqqo‗llik siyosatini olib boradi, jangdan 
    bosh tortgan bir necha yigitning burnini teshadi, asir tushganlardan bir qismini
    o‗ldiradi. Shu bilan birga, u kishilarga marhamat va shafqat ham ko‗rsatdi. Bobur 
    beva-bechoralarni talagan Xisravshohni qoralaydi; birovning bir ko‗za yog‗ini
    o‗g‗irlagan bir yigitni tayoq bilan urdiradi; ayrim vaqtlarda yigitlari bilan goh 
    yayov, goh otliq yurib, mashaqqat chekadi. ―Boburnoma‖ni o‗rganish mobaynida
    o‗quvchilar murabbiy ko‗magiga muhtoj bo‗ladilar. Zero, buyuk donishmand Abu 
    Nasr Forobiy ta‘kidlaganidek, ―Insoniy vujuddan maqsad – eng oliy baxt-saodatga



    53
    erishuvdir. Baxt-saodatlarga erishuv va tug‗ma qolbiliyatlarning rivojlanishi o‗z-


    o‗zicha bo‗lavermaydi, balki bu masalada qandaydir muallim yoki rahbarga


    mutojlik tug‗iladi‖
    19
    . O‗qituvchi turli xil innavatsion texnologiyalardan foydalanib, 

    yangi ma‘lumotlar asosida dars o‗tsa, ta‘limda ko‗zlangan maqsadga erishgan


    bo‗ladi. Asarni o‗qishda miniaturalardan foydalanib, audio orqali 
    ―Boburnoma‖dan parcha havola etilsa yoki bunday imkoniyatga ega bo‗lmasa,
    asarning o‗zidan ba‘zi joylarni o‗qib bersa, o‗quvchilarda qiziqish ortadi. 
    ―Boburnoma‖ haqida ma‘lumot berganda o‗qituvchi shunga erishishi kerakki,
    o‗quvchi Boburni ham olim, ham donishmand shoir, ham xo‗jalik ishlariga va 
    obodonchilikka katta ahamiiyat bergan, ham ilm-fan, san‘at va adabiyot ahllariga
    muruvvatli kishi sifatida tasavvur etsin. Bu maqsadga erishishning samarali 
    usullaridan biri ta‘lim jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalar, interaktiv
    metodlardan foydalanishdir. Biz aynan mana shu bobda ―Boburnoma‖ asarini 
    o‗qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar masalasiga alohida e‘tiborimizni
    qaratdik va bir nechta jumladan, ―Zinama zina‖, ―Ikki tomonlama kundalik‖, 
    ―Jumlalarni davom ettiring‖, ―Tanlab topaman‖ metodlarini keltirib o‗tdik. Ta‘lim
    jarayonida interaktiv metodlardan foydalanish natijasida o‗quvchilar mavzu 
    yuzasidan yetarlicha bilim, ko‗nikma va malakaga ega bo‗ladilar.



    Download 191,66 Kb.
    1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   34




    Download 191,66 Kb.