gomogen tuzilishga ega boMgan kolloid sistema. Tarkibi turli polim-
erlardan: oqsil, nuklein kislotalar va polisaxaridlardan iborat. Suyuq
holatdan gel holatiga o‘tib turish xossasiga ega. Bunday oetib yur-
ishlar aktin oqsili ishtirokida boradi. 0 ‘zgarish hujayraning turli joy-
ida amalga oshgani uchun sitoplazmaning harakati kuzatiladi. Turli
hujayraning hayot tarzi o ‘zgarib turishi bilan gialoplazmada oqsil
molekulalarining turli fibrillyar ipsimon tuzilmalari hosil boMib tu
radi. Gialoplazmada shuningdek, turli globulyar oqsillar va ferment
lar uchraydi. Ular hujayradagi barcha oqsillaming 25% tashkil etadi.
Oqsillaming katta qismi globulyar oqsillar, qolgani fibrillyar. Fibril
lyar oqsillarga aylanuvchi globulyar oqsillar - strukturaviy oqsillar
deyiladi.
Anorganik moddalardan gialoplazmada ko ‘p miqdorda suv
uchraydi (-80% ), shuningdek, qolgan anorganik moddalar tuzlar
koMinishida yoki aminokislotalar, uglevod, oqsillar bilan bogMangan
holda uchraydi.
Eukariot hujayralar tarkibidagi filamentlar va mikronaychalar
yigMndisi hujayraning tayanch-harakat tizimini y a’ni sitoskeletini
tashkil etadi. Sitoskelet hujayra shaklining o'zgarishi va hujayra ichi-
dagi tuzilmalarning harakatini ta ’minlaydi. Sitoplazmada hujayra me-
tabolizmining hamma jarayonlari amalga oshadi, nuklein kislotalar
sintezidan tashqari. Bu jarayon yadroda amalga oshadi.
Plazmatik membrana orqali sitoplazma tashqi muhit bilan modda
almashinadi, yadro membranasi orqali yadro va sitoplazma o‘rtasida
moddalar almashinuvi jarayoni sodir boMadi. Yadro nazorati ostida
sitoplazma o'sish, qayta tiklanish xususiyatiga egadir.
Sitoplazma uzoq avtonom hayot kechirish xossasiga ega emas
- yadrosiz hujayralarda u degeneratsiyaga (nobud boMadi) uchraydi.
Hay von hujayralarida sitoplazmaning ikki qavati farqlanadi:
tashqi —
