•
Agar biror shaxs siz haqingizda haqoratli soʻzlar
yozsa, bu xatti-harakat haqida xabar bersangiz, ular
javobgarlikka tortiladi Shuningdek, agar siz ham
boshqa odamlar haqida haqoratli fikr yozsangiz, siz
ham jinoiy javobgarlikka tortilasiz Hatto haqorat
noma’lum manbadan yoʻnaltirilgan boʻlsa ham,
xabarlar yoki tasvirlar yuborgan manbani oson
aniqlab, topsa boʻladi
•
Ijtimoiy tarmoqlardagi akkauntlaringizga oʻrnatgan
parollaringiz ishonchli ekaniga ishonch hosil qiling
Buning uchun ular noodatiy boʻlishi, agar iloji boʻlsa,
raqamlar, tinish belgilari va har ar (kichik va katta
har ar) kombinatsiyasidan tashkil topishi kerak Agar
kimdir sizning akkauntingizdan foydalanib haqoratli
soʻzlar joylashtirsa, bu ishni siz qilmaganingizni
isbotlash qiyin boʻladi Shu sababli akkauntingizdan
foydalanmayotgan vaqtingizda tizimdan chiqishni
unutmang Tizimdan chiqsangiz, begonalar
telefoningiz yoki shaxsiy kompyuteringizdan
foydalanib akkauntingizga kira olmaydi
•
Onlayn tarmoqqa qandaydir ma’lumot joylashtirishdan
oldin yana bir bor oʻylab koʻring Chunki ma’lumotni
joylashtirganingizdan soʻng uni qaytarib ololmaysiz
4.01-rasm. aymedan ekanini daʼvo qiladigan phishing elektron pochta abariga misol.
Hatto uni oʻchirib tashlagan boʻlsangiz ham, ijtimoiy
tarmoq saytida bu haqda qaydlar saqlanib qoladi
va sayt siz joylashtirgan maʼlumotlar yoki tasvirlarga
egalik qiladi
Shaxsiy maʼlumotlarni oshkor qilish shaxsiy
maʼlumotlarning oʻgʻirlanishiga yoki firibgarlar qoʻliga
tushib qolishiga olib kelishi mumkin Sizga tegishli
maʼlumotlarni oʻgʻirlaydigan shaxs pulingizni ham
oʻgʻirlashi, nomingizga pul qarz olishi va hattoki
sizning shaxsiy ma’lumotlaringizdan foydalanib jinoyat
sodir etishi mumkin Bu esa jamgʻargan pullaringizni
yoʻqotishingizga va bundan ham ayanchlisi, siz sodir
etmagan jinoyatlar uchun qamalishingizga olib kelishi
mumkin Bunday holga tushib qolmaslik uchun shaxsiy
ma’lumotlarning turidan qat’i nazar, tashqi xatarlardan
himoyada saqlash muhimdir
Shaxsiy maʼlumotlarning qiymati benihoyat qadrli
boʻlgani sababli ba’zilar oʻzlariga tegishli boʻlmagan
ma’lumotlarni qoʻlga kiritish uchun jiddiy va mukammal
choralar koʻradi Shaxsiy ma’lumotlarni qoʻlga kiritish
uchun begona shaxslar qoʻllaydigan toʻrtta asosiy usul
mavjud phishing, pharming, smishing va vishingdir
