l va s qiymatlari hisoblashlar uchun noqulay hisoblanadi. Turli modulli tishlarning geometrik o`xshashligini qo`llagan holda ushbu kattaliklar o`lchamsiz koeffisientlar orqali ifodalanadi:
𝑙´ = 𝑙⁄𝑚
bu yerda m– tishlar moduli.
va va 𝑠´ = 𝑠⁄𝑚,
Hisobiy koeffisientlarni o`rniga qo`yib va belgilashlar kiritgandan so`ng.
𝐹𝑡𝐾𝐹
6𝑙
𝑡𝑔𝛼𝑤
𝑏
𝜎𝐹 =
𝑤
𝑚 [(𝑠´
´)2 −
𝑠´ ] 𝐾𝜏;
bu yerda 𝐾𝐹 – hisobiy yuklanish koeffisienti; 𝐾𝜏 – kuchlanishlar konsentrasiyasining nazariy koeffisienti.
Tish shakli koeffisienti,
6𝑙´
𝑌𝐹 = [(𝑠´)2 −
𝑡𝑔𝛼𝑤] 𝐾 (3.11)
𝑠´ 𝜏
Ichki tishli g`ildiraklar uchun taxminan 𝑌𝐹 = 3,5 … 4 deb qabul qilish mumkin, katta qiymatlari z kichik qiymatga ega bo`lganda olinadi.
Bunda to`g`ri tishli uzatmalarni eguvchi kuchlanish bo`yicha hisoblash formulasi quyidagi ko`rinishda yoziladi:
𝜎 = 𝑌𝐹 𝐹𝑡𝐾𝐹 ≤ [𝜎
] (3.12)
𝐹 𝑏𝑤𝑚 𝐹
(3.12) formuladagi eguvchi kuchlanish bo`yicha hisobiy yuklanish koeffisienti
𝐾 𝐹 = 𝐾𝐹𝛽 𝐾𝐹𝑣 formula yordamida aniqlanadi, bu yerda 𝐾𝐹𝛽 − tish uzunligi bo`ylab yuklanishni notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisient bo`lib, uning qiymatlari quyida 3.6- jadvalda keltirilgan; 𝐾𝐹𝑣 − dinamik koeffisient bo`lib, uning qiymatlari 3.7-jadvalda keltirilgan.
3.6- jadval
𝜓𝑏𝑑=
= 𝑏⁄𝑑𝑤1
|
Tish ishchi yuzalarining qattiqligi
|
HB≤ 350
|
HB˃350
|
I
|
II
|
III
|
IV
|
I
|
II
|
III
|
IV
|
0,2
|
1,00
|
1,04
|
1,18
|
1,10
|
1,03
|
1,05
|
1,35
|
1,20
|
0,4
|
1,03
|
1,07
|
1,37
|
1,21
|
1,07
|
1,10
|
1,70
|
1,45
|
0,6
|
1,05
|
1,12
|
1,62
|
1,40
|
1,09
|
1,18
|
-
|
1,72
|
0,8
|
1,08
|
1,17
|
-
|
1,59
|
1,13
|
1,28
|
-
|
-
|
1,0
|
1,10
|
1,23
|
-
|
-
|
1,20
|
1,40
|
-
|
-
|
1,2
|
1,13
|
1,30
|
-
|
-
|
1,30
|
1,53
|
-
|
-
|
1,4
|
1,10
|
1,38
|
-
|
-
|
1,40
|
-
|
-
|
-
|
1,6
|
1,25
|
1,45
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1,8
|
1,32
|
1,53
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Izoh. I- ustundagi ma’lumotlar tishli g`ildirak tayanchlarga nisbatan simmetrik joylashgan holat
uchun taaluqli; II-nosimmetrik; III-vallari sharikli podshipnikka o`rnatilgan konsol holat uchun; IV-bu ham, vallar rolikli podshipniklarga o`rnatilgan holat uchun.
|
3.7- jadval
Aniqlik darajasi
|
Tish ishchi yuzalarining qattiqligi HB
|
Aylana tezlik v, m/s
|
3
|
3-8
|
8-12,5
|
6
|
≤ 350
|
1/1
|
1,2/1
|
1,3/1,1
|
|
> 350
|
1/1
|
1,15/1
|
1,25/1
|
7
|
≤ 350
|
1,15/1
|
1,35/1
|
1,45/1,2
|
|
> 350
|
1,15/1
|
1,25/1
|
1,35/1,1
|
8
|
≤ 350
|
1,25/1/1
|
1,45/1,3
|
─/1,4
|
|
> 350
|
1,2/1,1
|
1,35/1,2
|
─/1,3
|
Izoh. 𝐾𝐹𝑣 qiymatlari suratda to`g`ri va maxrajda qiya tishli uzatmalar uchun keltirilgan.
|
Eguvchi kuchlanish bo`yicha loyiha hisobi uchun (3.12) formula modul m ga nisbatan echiladi, bunda quyidagi almashtirishlar 𝑏𝑤 = 𝜓𝑚𝑚, 𝐹𝑡 = 2𝑇1⁄𝑑1,
𝑑1 = 𝑧1𝑚 kiritiladi, hamda 𝐾𝐹𝑣 = 1,5 qabul qilgach quyidagi formulani olamiz.
2T1KFYF
z
σF=
1ψm
m3 .
SHundan so`ng taxminan 𝐾𝐹𝑣 = 1,5 qabul qilib, quyidagini olamiz
3 3𝑇1𝐾𝐹𝛽 𝑌𝐹
𝑚 = √
𝑧1
𝜓𝑚
[𝜎𝐹 ]
(3.13)
(3.13) formuladagi 𝑌𝐹 ─koeffisienti o`lchovsiz koeffisient bo`lib, uning son qiymati faqat tish shakliga bog`liq. Tish shakli tish kesuvchi asbobning bir xildagi dastlabki chizig`ida tishlar soni z va asbobning siljish koeffisienti x ga bog`liq. Amaliy hisoblarda uning son qiymati quyida keltirilgan qator asosida olinadi.
z
|
17
|
20
|
25
|
30
|
40
|
50
|
60
|
70
|
80
|
100
|
𝑌𝐹
|
4,28
|
4,09
|
3,90
|
3,80
|
3,70
|
3,66
|
3,62
|
3,62
|
3,61
|
3,60
|
G`ildirak tishi sonini tish shakli va mustahkamligiga ta’siri. 3.11-shaklda doimiy modul va siljitishsiz kesilgan tishlar shaklining o`zgarishi tishlar soniga bog`liqligi ko`rsatilgan. G`ildirak z→∞ da
reykaga aylanadi va tish to`g`ri chiziqli ko`rinish oladi, z kamayishi bilan tishning asosi va tepasidagi qalinligi kamayadi hamda evolventaviy profilning egriligi oshadi. SHaklning bunday o`zgarishi tish mustah- kamligini kamayishiga olib keladi; z ning
keyingi kamayishida tish oyog`ida qirqilish
3.11-шакл
hosil bo`lib, (3.11-shaklda shtrix chiziq) tish mustahkamligi sezilarli kamayadi. Reykali turdagi kesuvchi asbob bilan kesganda to`g`ri tishli uzatmalar uchun qirqilish chegarasida tishlar soni 𝑧𝑚𝑖𝑛=17 bo`ladi.
Ko`rib chiqilgan holatda tishlar sonini mustahkamlikka ta’siri modul doimiy bo`lganda amalda bo`ladi, bunda z oshishi bilan g`ildirak diametri ham oshadi. O`zgarmas diametrda z o`zgarishi bilan modul m ham o`zgaradi. Bunday holda z oshishi bilan tish shakli yaxshilandi, o`lchamlar esa kichrayali (m kamayadi). Modulni kamayishi egilishdagi tish mustahkamligini kamaytiradi.
|
