Iii-modul. Ilashish asosida

Silindrsimon qiya tishli uzatmalarni eguvchi kuchlanish bo`yicha mustahkamlikka hisoblash

Qiya tishli uzatmalarni mustahkamlikka hisoblash to`g`ri tishli uzatmalar hisobiga o`xshash, lekin qiya tishli uzatmalarning mustahkamligi yuqoriligini inobatga olib, hisoblash jarayoni amalga oshiriladi. Bunda (3.12) va (3.13) formulalarni qiya tishli uzatmalar uchun quyidagi ko`rinishda yozamiz:
tekshiruv hisobi uchun

𝜎_𝐹 =
^𝑌𝐹 ^𝑌𝐹𝛽^𝐹𝑡^𝐾𝐹



𝑏_𝑤𝑚_𝑛


≤ ^[𝜎_𝐹 ^], ⁽3.18⁾

loyiha hisobi uchun (taxminan 𝐾_𝐹𝑣 ≈ 1 deb qabul qilinadi)



^{3 2𝑇}1^𝐾𝐹𝛽 ^𝑌𝐹 ^𝑌𝐹𝛽

𝑚 = ^√
𝑧₁
𝜓_𝑚
^[𝜎_𝐹^]
, ⁽3.19⁾

bu yerda 𝑌_𝐹𝛽 = 𝐾_𝐹𝛼𝑌_𝛽^⁄𝜀_𝛼- eguvchi kuchlanish bo`yicha qiya tishli uzatmalar mustahkamligini oshiruvchi koeffisient. Qoplash koeffisienti 𝜀<sub>𝛼</sub> ko`p juftli ilashmalarda hisobiy yuklamani tishlarga ta’siri kamayishini hisobga oladi. 𝐾_𝐹𝛼
-bir vaqtda ilashuvchi tishlar juftligiga yuklamaning noteks taqsimlanishini

hisobga oluvchi koeffisient. 𝑌_𝛽 = 𝛽^3
°⁄140
- kontakt chizig`ining tish asosiga

nishabligi natijasida egilishga bo`lgan mustahkamlikni oshishi va yuklanish notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisient.
Amaliy hisoblar uchun (3.18) formulasi quyidagi ko`rinishga keltirilgan

σ_F =
_{b ∙ m} ≤ ^[σ_F^].

4. 
   Silindrsimon qiya tishli uzatmalarni hisoblashga oid namuna
   

Masalaning qo`yilishi: Ikki pog`onali reduktor ikkinchi pog`onasi shesternyasi validagi burovchi moment 𝑇<sub>2</sub> =253,5 Nm, aylanish chastotasi n<sub>2</sub>=240 min <sup>-1</sup>, g`ildirak validagi burovchi moment 𝑇₃ =955 Nm, uzatish soni 𝑢₂ =4 bo`lgan uzatma hisoblansin.
Masalaning echilishi:
Material tanlash va ruxsat etilgan kontakt kuchlanishni aniqlash talab etiladi.

1. 
   jadvaldan material tanlaymiz: shesternya uchun 40XH po`lati, issiqlik ishlovi – yaxshilangan, qattiqligi HB 280; g`ildirak uchun esa 40XH po`lati, issiqlik ishlovi – yaxshilangan, qattiqligi shesternyanikidan 30 birlikka kichik, ya’ni HB 250 ga teng.
   

Dastlab, ruxsat etilgan kontakt kuchlanish aniqlanadi:

^[𝜎_{𝐻
] =} ^𝜎𝐻𝑙𝑖𝑚𝑏 ^{∙ 𝐾}𝐻𝐿 _,
[𝑆_𝐻]

bu yerda 𝜎_{𝐻𝑙𝑖𝑚𝑏} -bazaviy sikllar sonida, normal kuchlanish bo`yicha toliqish chegarasi. 2.2 jadvaldan tish yuzasi qattiqligi HB<350 dan kichik, issiqlik ishlovi yaxshilangan yoki normallangan uglerodli po`latlar uchun
𝜎_{𝐻𝑙𝑖𝑚𝑏} = 2 ∙ 𝐻𝐵 + 70;
𝐾_𝐻𝐿- umrboqiylik koeffisienti; yuklanishning sikllari soni asosiydan katta, ya’ni reduktorning uzoq muddat ishlatilishida 𝐾_𝐻𝐿 = 1 deb qabul qilinadi; [𝑆_𝐻]- xavfsizlik koeffisienti bo`lib, u issiqlik ishlovi yaxshilangan, normallangan hamda hajmiy toblangan po`latlar uchun ^[𝑆_𝐻^] = 1,1 ÷ 1,2; tishlar yuzasi mustahkamlanganda ^[𝑆_𝐻^] = 1,2 ÷ 1,3 oralig`ida qabul qilinadi.
Shesternya tishlari uchun ruxsat etilgan kontakt kuchlanish:

[σ_H3 ] =
(2 ∙ HB + 70) ∙ K_HL

H
[S ] ^=
(2 · 280 + 70⁾ · 1
_1,2 = 525 MPa.

[σ_H4 ] =
(2 ∙ HB + 70) ∙ K_HL
=
[S_H]
⁽2 · 250 + 70⁾ · 1
= 475 Mpa.
1,2

Qiya tishli uzatma uchun ruxsat etilgan kontakt kuchlanish
^[σ_H^] = 0,45 ∙ ([σ_H3 ] + [σ_H4 ]) = 0,45 · ⁽525 + 475⁾ = 450 MPa.
Talab qilingan shart ^[𝜎_𝐻^] ≤ 1,23 ∙ [𝜎_𝐻4 ] bajarildi.
Uzatmaning loyiha hisobi


𝐾_𝐻𝛽 −gardish eni bo`ylab yuklanishning notekis taxsimlanishini hisobga oluvchi koeffisient bo`lib, uning son qiymati 3.5 – jadvaldan qabul qilinadi. G`ildiraklar tayanchlarga nisbatan nosimmetrik joylashgan va uzatmadagi kuchlar ta’sirida etaklanuvchi valda qo`shimcha egilishlar xosil bo`lib, tishlar kontaktini yomonlashtiradi. Shuning uchun 𝐾<sub>𝐻𝛽</sub> = 1,25 qabul qilamiz.
Tish enining o`qlararo masofa koeffisienti 𝜓_𝑏𝑎 to`g`ri tishli g`ildiraklar uchun
𝜓<sub>𝑏𝑎</sub> ≤0,25; qiya tishli g`ildiraklar uchun 𝜓_𝑏𝑎=0,25÷0,63 gacha taklif etilgan, lekin taklif etilgan oraliqlardagi qiymat ГОСТ 2185-66 dan (49-betga qarang) qiya tishli g`ildirak uchun 𝜓<sub>𝑏𝑎</sub>= 0,25 qabul qilamiz.
O`qlararo masofa quyidagi formula yordamida hisoblanadi:



^{3 𝑇}3 ^𝐾𝐻𝛽
𝑎_𝑤 = 𝐾_𝑎⁽𝑢 + 1^{) √} _{2 2} ,
[σ_H] ∙ 𝑢 ∙ 𝜓_𝑏𝑎



bu yerda, 𝐾_𝑎 – yordamchi koeffisient bo`lib, uning son qiymati qiya tishli g`ildiraklar uchun 𝐾_𝑎 =43, to`g`ri tishli g`ildiraklar uchun 𝐾<sub>𝑎</sub> =49,5 taklif etilgan. Biz qiya tishli g`ildirak uchun 𝐾_𝑎 =43 qabul qilamiz.
³ 955 · 10³ · 1.25

2
𝑎_𝑤 = 43⁽4 + 1^{) √}
[450]

• 
  4
  

0.25
= 245 𝑚𝑚

Hisoblab topilgan o`qlararo masofaning son qiymatini ГОСТ 2185-66 da (42- betga qarang) berilgan son qiymatlar bilan solishtirib, eng yaqin kelganini tanlab olamiz.

_{ƶ =} 2𝑎_𝑤𝑐 ∙ cosβ
^{3 (}u + 1⁾ ∙ m_n
2 · 250 · 0.9848
^{= (}4 + 1⁾ · 4
= 24.62,

ƶ₃= 24 qabul qilamiz.
G`ildirak tishlari sonini hisoblaymiz
ƶ₄ = ƶ₃ ∙ 𝑢₁ = 24 · 4 = 96 ƶ₄= 96 qabul qilamiz.
Qiyalik burchagining aniqlangan qiymati

cos 𝛽 =
⁽ƶ₁ + ƶ₂⁾ ∙ 𝑚_𝑛
=
2𝑎_𝑤
⁽24 + 96⁾ · 4



2 · 250


= 0,96.

Bradis jadvalidan sosβ =0,9600 bo`lganda β = 16<sup>°</sup>16´ bo`ladi va β=8°÷20° shart qanoatlantirildi.
Shesternya va g`ildirakning asosiy o`lchamlari: bo`luvchi aylanalar diametri:
𝑚_𝑛 4

𝑑₃ =
_{𝑐𝑜𝑠𝛽} ∙ ƶ₁ = _0,96 · 24 = 100 𝑚𝑚;

Tekshirish:


𝑑₄ =
𝑚_𝑛
𝑐𝑜𝑠𝛽 ^{∙ ƶ2 =}


𝑑₃ + 𝑑₄
4
· 96 = 400 𝑚𝑚.
0,96
100 + 400

𝑎_𝑤 = ₂ = ₂ = 250mm.
Tish ustidan o`tuvchi aylana diametri:
𝑑<sub>𝑎3</sub> =𝑑<sub>3</sub> +2𝑚<sub>𝑛</sub>=100+2·4=108 mm;
𝑑<sub>𝑎4</sub> =𝑑<sub>4</sub> +2𝑚<sub>𝑛</sub>= 400+2·4= 408 mm; tish tubidan o`tuvchi aylanalar diametri:
𝑑_𝑓3 = 𝑑₃ − 2.5𝑚_𝑛 = 100 − 2,5 · 4 = 90 𝑚𝑚;