4.2-§. Chervyakli uzatmaning geometrik parametrlari
Chervyakli uzatmalarda xuddi tishli uzatmalar kabi boshlang`ich va bo`luvchi silindrlar diametrlari ajratiladi (4.4-shakl): 𝑑𝑤1, 𝑑𝑤2─ chervyak va g`ildirakning boshlang`ich diametrlari; 𝑑1, 𝑑2─ chervyak va g`ildirakning bo`luvchi diametrlari. Siljitishsiz tayyorlangan uzatmalarda 𝑑𝑤1 = 𝑑1, 𝑑𝑤2 = 𝑑2 boshlang`ich silindrlarning tutashuv nuqtasi ilashma qutbi bo`ladi.
Chervyakning turlari. Rezba kesilgan tanasining tuzilishiga ko`ra: silindrik va globoid ko`rinishda bo`ladi (4.2-shakl).
a) silindrik b) globoid
4.2–shakl.
Rezba profili shakliga ko`ra: a-arximed, b-evolventa va v-konvolyuta
chervyaklari (4.3-shakl).
4.3–shakl
4.4-шакл 4.5-шакл
Arximed chervyaklari asosan silliqlanmagan, qattiqligi HB<350 dan kichik bo`lgan, o`ramli chervyaklarda qo`llaniladi. Yuqori qattiqlikdagi silliqlanadigan hollarda evolventaviy chervyaklar ishlatiladi.
𝛼 = 20° - chervyak profil burchagi; 𝑚 = 𝑃⁄𝜋 - o`q bo`yicha modul; chervyak
rezbasining kirimlar soni 𝑧1=1, 2, 4; 𝑞 = 𝑑1⁄𝑚
(koeffisienti).
- chervyakning nisbiy diametri
Odatda, 𝑚, 𝑞 – larning standart qiymati quyidagi 4.1-jadvaldan olinadi (ГОСТ 2144-76*).
Tavsiya bo`yicha chervyak diametri o`lchamini oshirish maqsadida 𝑞 ≥ 0,25𝑧2 munosabatga tayanib, chervyak valining egilishini kamaytirishga erishiladi. Vint chizig`ining ko`tarilish burchagi γ ning qiymatlari 4.2-jadvalda keltirilgan:
𝑡𝑔𝛾 = 𝜋𝑚𝑧1⁄(𝜋𝑑1) = 𝑚𝑧1⁄𝑑1 = 𝑧1⁄𝑞
Chervyakning diametrlari (4.5-shakl): 𝑑1 = 𝑞𝑚 − bo`luvchi diametri;
𝑑 𝑎1 = 𝑑1 + 2𝑚 − tashqi diametri; 𝑑𝑓1 = 𝑑1 − 2,4𝑚 − ichki diametri.
Chervyakning o`ramlar qirqilgan qismi uzunligi 𝑏1 ni aniqlashda g`ildirak
4.1-jadval
m, mm
|
q
|
m, mm
|
q
|
m, mm
|
q
|
m, mm
|
q
|
1,6
|
10,0
12,5
16,0
20,0
|
3,15
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
6,30
|
8,0
10,0
12,5
14,0
16,0
20,0
|
12,50
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
2,0
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
4,00
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
8,00
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
16,00
|
8,0
10,0
12,5
16
|
2,50
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
5,00
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
10,00
|
8,0
10,0
12,5
16
20
|
20,00
|
8,0
10,0
12,5
16
|
4.2-jadval
z1
|
q koeffisienti
|
8
|
10
|
12,5
|
14
|
16
|
20
|
1
2
3
4
|
7°07ˊ
14°02ˊ
20°33ˊ
26°34ˊ
|
5°43ˊ
11°19ˊ
16°42ˊ
21°48ˊ
|
4°35ˊ
9°05ˊ
13°30ˊ
17°45ˊ
|
4°05ˊ
8°07ˊ
12°06ˊ
15°57ˊ
|
3°35ˊ
7°07ˊ
10°37ˊ
14°02ˊ
|
2°52ˊ
5°43ˊ
8°35ˊ
11°19ˊ
|
tishlarining aynan bir vaqtda ko`proq ilashishda bo`lishi shartidan foydalaniladi. Uning qiymati chervyakning kirimlari soni 𝑧1 va siljitish koeffisienti x ga bog`liq ravishda hisoblanadi. Masalan, 𝑧1 = 1, 2, 𝑥 = 0 da 𝑏1 ≥ (11 + 0,06𝑧2)𝑚 ga teng.
Chervyak g`ildiragining o`lchamlari (4.6-shakl): 𝑑2 = 𝑧2𝑚 − bo`luvchi diametri; 𝑑𝑎2 = 𝑑2 + 2𝑚 − tashqi diametri; 𝑑𝑓2 = 𝑑2 − 2,4𝑚 − ichki diametri.
Chervyak g`ildiragining tishlari qirqilib, zaiflashmasligi uchun 𝑧2 > 28 olish tavsiya etilgan.
Chervyak g`ildiragining chervyakni qamrov burchagi 2 = 100ga mos keluvchi g`ildirak eni 𝑏2 va 𝑑𝑎𝑀2 o`lchamlari:
𝑧1
|
1
|
2
|
4
|
𝑑𝑎𝑀2
|
≤ 𝑑𝑎2 + 2𝑚
|
≤ 𝑑𝑎2 + 1,5𝑚,
|
≤ 𝑑𝑎2 + 𝑚
|
𝑏2
|
≤ 0,75𝑑𝑎1
|
≤ 0,67𝑑𝑎1
|
4.6-шакл 4.3-jadvalda keltirilgan.
O`qlararo masofa 𝑎𝑤 = 0,5(𝑞 + 𝑧2)𝑚 bo`ladi. Siljitishsiz bajarilgan silindrik chervyakli uzatmaning asosiy parametrlari (ГОСТ 2144-76*)
4.3-§. Chervyakli uzatmaning kinematik parametrlari
Uzatish nisbati. Chervyakli uzatmalarda uzatish soni quyidagicha ifodalanadi. G`ildirakning to`liq aylanishi uchun chervyak 𝑧2/𝑧1 marta aylanishi zarur, ya’ni
𝑖 =
𝜔1
𝜔2
𝑛1
=
𝑛2
𝑧2
=
𝑧1
= 𝑢
4.3-jadval
𝑎𝑤, 𝑚𝑚
1-qat.
|
m,
𝑚𝑚
|
q
|
𝑧2⁄𝑧1 = 𝑢
|
𝑎𝑤, 𝑚𝑚
1-qat.
|
m,
𝑚𝑚
|
q
|
𝑧2⁄𝑧1 = 𝑢
|
40
50
63
80
100
125
140*
160
200
|
2
2,5
3,15
4
5
5
5
8
10
|
8
8
8
8
8
10
16
8
8
|
32:4 32:2 32:1
32:4 32:2 32:1
32:4 32:2 32:1
32:4 32:2 32:1
32:4 32:2 32:1
40:4 40:2 40:1
40:4 40:2 40:1
32:4 32:2 32:1
32:4 32:2 32:1
|
40
50
63
80
100
125
140*
160
200
|
1,6
2
4
4
5
8
|
10
10
10
12,5
10
10
|
40:4 40:2 40:1
40:4 40:2 40:1
40:4 40:2 40:1
50:4 50:2 50:1
46:4 46:2 46:1
40:4 40:2 40:1
|
250
|
12,5
8
|
8
12,5
|
32:4 32:2 32:1
50:4 50:2 50:1
|
250
|
10
|
10
|
40:4 40:2 40:1
|
280*
400
500
|
10
20
20
|
16
8
10
|
40:4 40:2 40:1
32:4 32:2 32:1
40:4 40:2 40:1
|
280*
400
500
|
10
16
16
|
10
10
12,5
|
46:4 46:2 46:1
40:4 40:2 40:1
50:4 50:2 50:1
|
|
