|
Iii-modul. Ilashish asosida
|
| bet | 19/35 | | Sana | 19.11.2023 | | Hajmi | 6,43 Mb. | | #101202 |
Bog'liq Извлеченные страницы из TEXNIK MEXANIKA OQUV QOLLANMA4.8-§. Chervyakli uzatma tishlarini eguvchi kuchlani bo`yicha mustahkamlikka hisoblash
Eguvchi kuchlanish bo`yicha mustahkamlikka faqat chervyak g`ildiragi tishlari hisoblanadi, chunki chervyak o`ramlari shakli va materiali bo`yicha g`ildirak tishlaridan ancha mustahkam bo`ladi. Eguvchi kuchlanishni aniq
hisoblash, tish kesimining g`ildirak eni bo`ylab o`zgaruvchan shaklda bo`lishi va tishning asosi to`g`ri chiziq emas, aylana yoyi bo`ylab joylashgani bilan murakkablashadi. Taqribiy hisoblarda chervyak g`ildiragi qiya tishli g`ildirak deb hisoblanadi.
Bunda quyidagi o`zgartirishlar va tuzatishlar hisobga olinadi.
O`z shakli bo`yicha chervyak g`ildiragining tishlari qiya tishli g`ildirak tishlaridan mustahkam bo`ladi (taxminin 40%). Bu holat tishning yoysimon shakli va shu bilan birga barcha kesimlarda (o`rta kesimdan tashqari) chervyak g`ildiragining tishlarini kesuvchi asbobning musbat siljishi bilan kesilishiga bog`liq. Chervya g`ildiragi tishlari shaklining hususiyatlari tish shakli koeffisienti
𝑌𝐹 (4.7-jadval) bilan hisobga olinadi.
4.7-jadval
𝑧𝑣
|
20
|
24
|
26
|
28
|
30
|
32
|
35
|
37
|
40
|
45
|
50
|
60
|
80
|
100
|
𝑌𝐹
|
1.98
|
1.88
|
1.85
|
1.8
|
1.76
|
1,71
|
1,64
|
1,61
|
1,55
|
1,48
|
1,45
|
1,4
|
1,34
|
1,3
|
Chervyakli juft yaxshi ishlashib ketadi. Shu sababi 𝐾𝐹𝛼 = l va 𝑌𝛽 = l deb olinadi va shularga asosan
𝑌𝐹𝛽 = 1⁄(𝜀𝛼𝜉) = 1⁄(1,9 − 0,75) = 0,7
Shularni e’tiborga olsak (3.18) formulani quyidagicha yozish mumkin
𝜎 = 0,7𝑌
𝐹𝑡2𝐾𝐹 ≤ [𝜎
] (4.15)
𝐹 𝐹 𝑏2𝑚𝑛 𝐹
Bu yerda 𝐾𝐹 – yuklanishning hisobiy koeffisienti; 𝑚𝑛 = 𝑚 𝑐𝑜𝑠𝛾; 𝑌𝐹 – koeffisient qiymati ekvivalent tishlarining soniga qarab olinadi. Uning qiymatlari yuqoridagi jadvalda keltirilgan.
𝑧 2
𝑧 𝑣 = 𝑐𝑜𝑠3𝛾 (4.16)
Amaliyotda qulaylik yaratish uchun (4.15) formulasi (4.17) ko`rinishga keltirilgan
1,2𝑇2𝐾𝑌𝐹
𝜎𝐹 =
𝑧2
𝑏2
𝑚2 (4.17)
Hisobiy yuklanish. Chervyakli uzatmalar uchun tahminan 𝐾𝐻 = 𝐾𝐹 = 𝐾𝛽𝐾𝑣
deb olinadi, bu yerda 𝐾𝛽-yuklanish notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisient; 𝐾𝑣-uzatmadagi dinamik yuklanishni hisobga oluvchi koeffisient.
𝐾𝛽-koeffisienti chervyakning deformatsiyalanishi va yuklanish xarakteri
o`zgarishiga bog`liq
𝑧2 3
𝐾𝛽 = 1 + ( 𝜃 )
(1 − 𝑥),
bu yerda 𝜃-chervyakning deformatsiya koeffisienti, uning qiymati quyidagi 4.8- jadvalda keltirilgan.
4.8- jadval
𝑧1
|
q qiymatlari
|
8
|
10
|
12,5
|
14
|
16
|
20
|
1
|
72
|
108
|
154
|
176
|
225
|
248
|
2
|
57
|
86
|
121
|
140
|
171
|
197
|
3
|
51
|
76
|
106
|
132
|
148
|
170
|
4
|
47
|
70
|
98
|
122
|
137
|
157
|
𝑥 - yuklanish xarakteri o`zgarishiga bog`liq yordamchi koeffisient. Uning qiymati o`ta aniqlik talab etilmaydigan hisoblarda, o`zgarmas yuklanishda 𝑥=1,0; yuklanishning oz miqdordagi o`zgarishida 𝑥≈0,6; yuklanishning katta miqdordagi o`zgarishida 𝑥≈0,3 olinadi.
O`zgarmas yuklanishda koeffisient 𝐾𝛽 = 1. 𝐾𝑣-koeffisienti uzatmaning tayyorlanish aniqligi va sirpanish tezligi 𝑣𝑠 ga bog`liq bo`lib, uning qiymatlari quyidagi 4.9-jadvalda keltirilgan. Bu jadvalga tayanib uzatmaga aniqlik darajasi tayinlanishi mumkin. 4.9-jadval
Aniqlik darajasi
|
Sirpanish tezligi 𝑣𝑠 , m/c
|
1,5
gacha
|
1,5-3 gacha
|
3-7,5 gacha
|
7,5-12 gacha
|
6
|
-
|
-
|
1,0
|
1,1
|
7
|
1.0
|
1,0
|
1,1
|
1,2
|
8
|
1,15
|
1,25
|
1,4
|
-
|
9
|
1,25
|
-
|
-
|
-
|
4.9-§. Chervyakli uzatmani qizishini tekshirish, sovitish va moylash
Uzatmada ishqalanish natijasida yo`qotilgan energiya issiqlik energiyasiga aylanib, uzatmani qizdiradi. Agar reduktor korpusidan tashqi atmosferaga
chiqarilayotgan issiqlik miqdori etarli bo`lmasa uzatmada o`ta qizish sodir bo`ladi va uzatma ishdan chiqadi. Uzatmadan bir sekundda ajralayotgan issiqlik miqdori, yoki issiqlik quvvatini quyidagicha ifodalash mumkin:
𝑊 = 𝑃1(1 − 𝜂), (4.18)
bu yerda 𝑃1-kirish validagi quvvat, Vt; 𝜂-uzatmaning FIK.
Reduktorning korpusidan tashqi atmosferaga issiqlikning uzatilishi natijasida tabiiy sovutish vujudga keladi. Bu paytda tashqariga bir sekundda uzatilgan issiqlik miqdori, yoki issiqlik uzatish quvvati quyidagicha ifodalanadi:
𝑊1 = 𝐾(𝑡1 − 𝑡0)𝐴, (4.19)
bu yerda 𝐴-sovutish yuzasi maydoni, m2; 𝑡1-reduktor ichidagi harorat, yoki moy harorati, ºC; 𝑡0-atrof muhit harorati, ºC; 𝐾-issiqlik uzatish koeffisienti, Vt/(m2·ºC).
Sovutish yuzasi maydoni 𝐴 deb reduktor korpusining tashqi yuzasi maydoni, qaysiki ichkari tomonidan moy yoki uning sachrashi natijasida yuviladigan, tashqi tomondan esa havo erkin aylanishi mumkin bo`lgan yuzaga aytiladi. Odatda reduktor korpusining ostki yuzasi sovutish yuzasi sifatida hisobga olinmaydi. Agar reduktor korpusida sovutish qovurg`alari nazarda tutilgan bo`lsa, qovurg`alar umumiy yuzasining 50% sovutish yuzasi sifatida qabul qilinadi.
Reduktor moyining ruxsat etilgan qiymati 𝑡1 moy turiga bog`liq bo`lib, uning harorat ortishi bilan moylash layoqatini saqlash xususiyatidir. Oddiy reduktor moylari uchun 𝑡1=60...70ºC (ko`pi bilan 85...90º C). Aviatsiya moylari
𝑡1=100...120º C.
Atrof muhit harorati 𝑡0 qiymati loyiha topshirig`ida ko`rsatiladi (odatda
𝑡0 ≈20º C).
Uncha katta bo`lmagan xonalarda shamollatish (ventilyasiya) bo`lmasa
𝐾 ≈8...10, to`xtovsiz shamollatiladigan xonalarda 𝐾 ≈14...17 Vt/(m2·ºC). Reduktor korpusi kirlanganda 𝐾ning qiymati kamayadi.
Agar (4.16) va (4.17) tenglamalarda
𝑊 ≤ 𝑊1 (4.20)
bo`lsa, demak tabiiy sovutish etarli. Aks holda suniy sovutish qo`llash yoki uzatma quvvatini kamaytirish zarur.
Suniy sovutish quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi:
Reduktor korpusi ventilyator yordamida sovutiladi (4.10-rasm a). Bunda koeffisient 𝐾ning qiymati 20...28 Vt/(m2·ºC) gacha oshadi. Sovutilayotgan yuza odatda qovurg`alar bilan jixozlanadi.
4.10-shakl
Korpusda suv ko`ylaklari yoki moy vannasida moyni suv bilan sovutish tizimi nazarda tutiladi (4.10-rasm b). Suvning trubadagi tezligi 1m/c gacha bo`lsa, koeffisient 𝐾ning qiymati 90...200 Vt/(m2·ºC) gacha oshadi.
Sovutish uchun, sovutgichli maxsus yopiq konturli (sirkulyasion) moylash tizimi qo`llaniladi (4.10-rasm v).
Dastlabki ikki holatda, hamda tabiiy sovutishda, moylash juftlikning bir g`ildiragini yoki chervyakni moy vannasidagi moyga qisman botib turishi hisobiga amalga oshiriladi. Moyni aralashtirish va sochishda energiya yo`qotishni kamaytirish hamda moy ko`pirmasligi uchun (moyning qovushoqligi pasayadi) tezyurar pog`ona g`ildiragi uchun g`ildiraklarning moyga botish chuqurligi tishlar balandligidan yoki chervyak o`rami balandligidan, sekinyurar pog`ona uchun g`ildirak radiusining1/3 qismidan oshmasligi lozim. Moy vannasidagi moyning miqdori uzatilayotgan 1kVt quvvatga taxminin 0,35...0,7 l olish tasiya etiladi.
Yopiq konturli moylashda (4.10-rasm v) ilashma va podshipniklarga moy nasos bilan etkaziladi. Bunda moy filtyerda tozalanib, sovutgichda sovutiladi. Moyning doimiy tozalanishi yopiq konturli moylashning afzalligidir, bu usul v≥12...15m/c bo`lganda qo`llaniladi.
Suniy sovutish, bazi chervyakli va barcha globoid uzatmalarda qo`llaniladi. Tishli hamda chervyakli uzatmalar uchun, nisbatan kichik quvvatlarda va yuqori FIKlarida (ko`p kirimli chervyaklar), odatda tabiiy sovutish etarli bo`ladi. Moy turi uzatmaning aylana tezligi va yuklanishiga bog`liq ravishda tanlanadi.
|
| |
