|
Iii-modul. Ilashish asosida
|
| bet | 13/35 | | Sana | 19.11.2023 | | Hajmi | 6,43 Mb. | | #101202 |
Bog'liq Извлеченные страницы из TEXNIK MEXANIKA OQUV QOLLANMA3.8-§. Planetar uzatmalar
Oldingi mavzularda to`g`ri, qiya va doiraviy tishli silindrik va konussimon tishli uzatmalarning imkoniyatlari ancha cheklanganligiga ishonch hosil qilgan
edik.
Xususan, muhandislik amaliyotida juda ko`p uchraydigan katta uzatish
nisbati, yuklanish layoqati, keng kinematik imkoniyatlar hamda turlicha kinematik sxemalarga ega bo`lgan yuritmalarni loyihalashda bunday uzatmalarning imkoniyatlari etarli bo`lmaydi.
Shu sababli amaliyotda tishli uzatmalarning maxsus turlari – planetar, to`lqinsimon, gipoid, vintaviy va Novikov uzatmalaridan foydalanish zaruriyati kelib chiqqan.
Tasnifi va qo`llanishi. Tarkibida qo`zg`aluvchan o`qli g`ildiraklari mavjud uzatmalar planetar deb ataladi (3.19 –shakl).
Planetar uzatma tashqi tishli markaziy g`ildirak a, ichki tishli markaziy g`ildirak b, etaklagich h va satellitlardan g tuzilgan. Satellitlar o`z o`qi va o`qi bilan birga markaziy g`ildirak atrofida aylanadi, ya’ni ularning harakati go`yoki “planeta”lar harakatiga o`xshash bo`ladi. Shu sababli ular planetar uzatmalar deb ataladi.
Agar planetar uzatmada b g`ildirak qo`zg`almas bo`lsa (3.19-shakl, b), harakat a dan h ga yoki h dan a ga uzatiladi; h etakligich qo`zg`almas (3.19-shakl, v) bo`lsa, harakat a dan b ga yoki b dan a ga uzatiladi.
Agar hamma zvenolar erkin bo`lsa bir harakatni ikkiga ajratish yoki ikki harakatni bittaga birlashtirish mumkin: masalan b dan a va h ga; a va h dan b ga va sh. k. Bu holda uzatma differensial uzatma deyiladi.
3.19-shakl
a-umumiy sxema; b-g`ildirak qo`zg`almas; v-etaklovchi qo`zg`almas
Keng kinematik imkoniyatlari planetar uzatmalarning eng muhim afzalliklaridan biri hisoblanadi va ularni quyidagicha ishlatish mumkin: doimiy uzatish nisbatli reduktor; tezliklar qutisi – unda turli zvenolarni galma-gal to`xtatib, uzatish nisbatini o`zgartirish mumkin; differensial mexanizm.
Planetar uzatmaning ikkinchi afzalligi – ixchamlik va massasining kamligi. Oddiy uzatmalardan planetar uzatmalarga o`tish jarayonida massani 2...4 marta va undan ham ko`proq kamaytirish imkonini beradi. Buni quyidagicha izohlash mumkin: quvvat satellitlar soniga teng bo`lgan bir necha oqim bo`yicha uzatiladi. Bunda har bir ilashmadagi tishlarga tushadigan yuklanish bir necha bor kamayadi: ichki ilashma (g va b) yuqori yuklanish layoqatiga ega. Chunki ichki ilashmalarda keltirilgan egrilik radiusi katta bo`ladi, planetar prinsip ko`p pog`onali uzatma qo`llamasdan katta uzatish nisbati (minggacha va undan katta) olishga imkon yaratadi, satellitlar simmetrik joylashganda uzatmadagi kuchlar o`zaro muvozanat- lashadi shu sababli tayanchlarga tushadigan yuklanish kamayadi. Bu esa yo`qotishlarni kamaytiradi va tayanchlar konstruksiyasini soddalashtiradi (satellitlar tayanchidan tashqari).
Planetar uzatmalarning kamchiliklari – tayyorlash va yig`ishga qo`yilgan talablarning yuqoriligidir.
Planetar uzatmalar transport mashinasozligi, stanoksozlik, asbobsozlik va boshqalarda keng qo`llaniladi.
|
| |
