“Shaharma-shahar yura-yura axiyri Karbaloga keldik. U vaqt to‘rt yoshlarda
edim. Bunday yoshda ko‘p narsalarni uncha-muncha esda olib qolish mumkin”
Ushbu parchani o‘qish mobaynida Karbalo cho‘lida bo‘lgan mash’um voqea,
Fotima onamizning o‘g‘illari Hasan va Husaynningning shafqatsizlarcha qatl
qilinishi haqidagi ma’lumot berib o‘tish kerak. Ummaviylarga qarshi harakat
boshlangandan so‘ng, iroq shialari Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v)
nabiralari bo‘lmish Hazrati Husaynni o‘zlarining imomlari deb tanlashadi va u
kishini Kufa shahriga chaqirishadi. Hazrati Husayn Ummaviylardan bo‘lgan
hukmdor Yazidga bay’at bermaganlari uchun kufaga ketish yo‘lida Karbalo
dashtiga yetib kelganlarida Yazidning 4 ming kishilik askari tomonidan hujumga
uchrashtiladi. Natijada Hazrati Husayn shahid bo‘ladilar va o‘sha yerga dafn
etiladilar. Shu sababli karbalo dashti shialarning muqaddas ziyoratgohi
hisoblanadi. Hazrati husayn vafot etgan sana shialarning motam kunidir.
33
Adabiyot [Matn] 11-sinf: darslik-majmua / B.To‘xliyev [va boshq.], - Toshkent:
“O‘zbekiston milliy ensklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2018. – 200 b.
60
Husaynbey bilan turli xil xavfli o‘yinlarni o‘ynash jarayonida kattalarga xos
bo‘lgan chidamlilik, sir saqlash, sabr-bardosh kabi xislatlarni o‘rgangani
Feridening tilidan quyidagicha beriladi.
“Ba’zan yomon oqibatlar ham bo‘lardi. Lekin men, oramizdagi ahdga
binoan, o‘yinda jonim achisa ham yig‘lamasligim, undan hech kimga shikoyat
qilmasligim kerak. Men katta odamlarday sir saqlashni o‘rgandim”(3.9)
Aynan asardagi mana shu parcha orqali o‘quvchilarga Feridening kattalarga
xos qanday hislatlarni kimdan o‘rganganini so‘rash orqali muammoli vaziyat
vujudga keltirib o‘quvchilarning asarga chuqurroq kirib borishlarini ta’minlash
mumkin.
Feride “Choliqushi” laqabini qay tarzda olgani haqida asarda keltirilgan
quyidagi parcha orqali ma’lumotga ega bo‘lishimiz mumkin.
“Bog‘da qurigan daraxt bo‘lardi. Payti keldi deguncha o‘shanga tirmashib
chiqib olganimni, po‘pisalarga quloq solmay tanaffus oxirigacha shoxdan
shoxga irg‘iganimni ko‘rgan muallimam: “Bu odam bolasi emas, choliqushi”, -
deb koyigan edi
34
”. .
Choliqushi - lug‘atda butazor qushi chittak degan ma’nolarni anglatadi. [4.
https://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1327.600].
O‘quvchilarning
choliqushi haqida tasavvurga ega bo‘lishlari uchun choliqushining rasmini
ko‘rsatish va “Qushlar olami” kitobidan choliqushi va uning xususiyatlari haqida
ma’lumot berish mumkin.
“Men bir burchakda tilimni chiqarib, ko‘zlarimni olaytirib, ko‘ylagimning
yengini yamash bilan mashg‘ul edim. O‘zimni tuta olmadim, qahqaha urib kulib
yubordim.
34
Adabiyot [Matn] 11-sinf: darslik-majmua / B.To‘xliyev [va boshq.], - Toshkent:
“O‘zbekiston milliy ensklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2018. – 200 b.
61
Xolavachcham:
-
Nimaga kulyapsan?
-
O‘zim… - dedim. – Esimga bir narsa tushib ketdi…
-
Nima tushdi?
-
Aytmayman…
-
Ko‘p noz qilaverma. Darvoqe, sening ichingda gap turarmidi… baribir,
aytasan bir kun…
-
Unday bo‘lsa, xafa bo‘lma… Sen xonimlar bilan kiyim to‘g‘risida
gaplashib turganingda,men seni Xudo yanglish yaratgan deb o‘yladim… Qiz
bo‘lganingdami… lekin hozirgi yoshingda emas… Masalan, o‘n uch-o‘n to‘rt
yoshlaringda…
-
Juda soz, keyin…
-
Boyatdan beri atigi bir qarich yirtiqni yamaguncha barmoqlarimni ilma-
teshik qilib olganim uchun ham men yigirma-yigirma ikki yoshlardagi bir
erkak…
-
E, keyin…
-
Keyin nima bo‘lardi, Allohning amri, payg‘ambarning qavli bilan seni
o‘zimga olardim, vassalom.
Uydagilarning hammasi sharaqlab kulib yubordi. Boshimni ko‘tardim-u,
hmmaning ko‘zi menga tikilib turganini ko‘rdim.
Mehmonlardan biri odobsizlik qildi:
-
Juda soz, buning hozir ham qilish mumkin, Farida, dedi.
Esim og‘di. Ko‘zlarimni olaytirib:
-
Qnday qilib? – deb so‘radim.
-
Qanday qilib? Komronga tegasan qo‘yasan-da… U sening
bezaklaringning g‘amini yeydi, yirtiqlaringni tikadi. Sen ham ko‘cha ishlariga
qaraysan.”
35
35
Adabiyot [Matn] 11-sinf: darslik-majmua / B.To‘xliyev [va boshq.], - Toshkent:
“O‘zbekiston milliy ensklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2018. – 200 b.
62
Yuqorida keltirilgan parcha o‘qib berilgandan so‘ng o‘quvchilarga: “mana
shu suhbat Feridening hayotida qanday muhim ro‘l o‘ynadi? Bu suhbat Feride
uchun baxtning kalitimidi, yoki baxtsizlikning?” – degan savolni qo‘yib
muammoli vaziyat yaratish mumkin.
“Darsxona jimjit edi, shu jimjitlik ichida birdan piqillagan ovoz eshitildi.
Murabbiya boshini ko‘tarib:
-
Nima bo‘ldi, Mishel, yig‘layapsanmi? Nimaga? – deb so‘radi.
Mishel ko‘z yoshlaridan ivib ketgan yuzini qo‘li bilan to‘sib oldi.
Uning o‘rniga men javob berdim:
-
Mishel karfagenliklarning yengilganiga xafa bo‘ldi, shunga yig‘layapti, -
dedim.
Sinfda biram qahqaha ko‘tarildiki…”
36
Mana shu berilgan parcha orqali Feridening jahon tarixini yaxshi
bilgannini bilib olamiz. Qadimgi rim tarixiga oid kitoblardan karfagenliklar
haqida ma’lumotlarni olib o‘quvchilarga qiziqarli bo‘lishi uchun tarix fani bilan
o‘zaro intaegratsiyalashgan holda taqdimot orqali o‘quvchilarga ma’lumot
berish mumkin. Pirovardida kichik bir tajribamiz orqali qayd etamizki: Badiiy
asar tahlilining to‘lalik, chuqurlik va aniqlik kabi xusuiyatlarga ega bo‘lishi
uning imkon darajasida ob’yektiv va xolis amalga oshirilganini anglatadigan
ko‘rsatkichdir.
|
