|
Informatsion texnologiyalar
|
| bet | 68/87 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 184,87 Kb. | | #143131 |
Bog'liq Informatsion texnologiyalar-fayllar.org— soxtalashtirish — ham jarayon sanalib, uning yordamida g‘arazli shaxslar
tizimda hisobga olinmagan vaziyatlarni o‘rganib, undagi kamchiliklarni aniqlab,
keyinchalik o‘ziga kerakli harakatlarni bajarish maqsadida tizimga qandaydir
soxta jarayonni yoki tizim va boshqa foydalanuvchilarga soxta yozuvlarni
yuboradi.
4.
Kompyuter ma’lumotlarini himoyalash vositalari
Zamonaviy kompyuter stenografiyasi. Ruxsat etilmagan kirishdan axborotni
ishonchli himoyalash muammosi eng ilgaritdan mavjud va hozirgi vaqtgacha hal
qilinmagan. Maxfiy xabarlarni yashirish usullari qadimdan ma’lum, inson
faoliyatining bu sohasi stenografiya degan nom olgan. Bu so‘z grekcha Steganos
(maxfiy, sir) va Graphy (yozuv) so‘zlaridan kelib chiqqan va «sirli yozuv»
degan ma’noni bildiradi. Stenografiya usullari, ehtimol, yozuv paydo
bo‘lishidan oldin paydo bo‘lgan (dastlab shartli belgi va belgilashlar
qo‘llanilgan) bo‘lishi mumkin.
Axborotni himoyalash uchun kodlashtirish va kriptografiya usullari
qo‘llaniladi.
Kodlashtirish deb axborotni bir tizimdan boshqa tizimga ma’lum bir belgilar
yordamida belgilangan tartib bo‘yicha o‘tkazish jarayoniga aytiladi.
120
Kriptografiya deb maxfiy xabar mazmunini shifrlash, ya’ni ma’lumotlarni
maxsus algoritm bo‘yicha o‘zgartirib, shifrlangan matnni yaratish yo‘li bilan
axborotga ruxsat etilmagan kirishga to‘siq qo‘yish usuliga aytiladi.
Stenografiyaning kriptografiyadan boshqa o‘zgacha farqi ham bor. Ya’ni
uning maqsadi — maxfiy xabarning mavjudligini yashirishdir. Bu ikkala usul
birlashtirilishi mumkin va natijada axborotni himoyalash samaradorligini
oshirish uchun ishlatilishi imkoni paydo bo‘ladi (masalan, kriptografik kalitlarni
uzatish uchun).
Kompyuter
texnologiyalari
stenografiyaning
rivojlanishi
va
mukammallashuviga yangi turtki berdi. Natijada axborotni himoyalash sohasida
yangi yo‘nalish — kompyuter stenografiyasi paydo bo‘ldi.
Global kompyuter tarmoqlari va multimedia sohasidagi zamonaviy progress
telekommunikatsiya kanallarida ma’lumotlarni uzatish xavfsizligini ta’minlash
uchun mo‘ljallangan yangi usullarni yaratishga olib keddi. Bu usullar shifrlash
qurilmalarining tabiiy noaniqligidan va analogli video yoki audio-signallarning
serobligidan foydalanib, xabarlarni kompyuter fayllari (konteynerlar)da
yashirish imkonini beradi. Shu bilan birga kriptografiyadan farqli ravishda bu
usullar axborotni uzatish faktining o‘zini ham yashiradi.
K.Shennon sirli yozuvning umumiy nazariyasini yaratdiki, u fan sifatida
stenografiyaning bazasi hisoblanadi. Zamonaviy kompyuter stenografiyasida
ikkita asosiy fayl turlari mavjud: yashirish uchun mo‘ljallangan xabar-fayl, va
|
| |
