darn oiishdi. Ulami
birlashtirishda MTM hodimlari, chet ellik ko'ngillilar, 32 ta
maxsus maktablaming tajribali o'qituvchi va tarbiyachilari va “Operation Mercy”
xodimlari ishtirok etishdi. Bolalami tanlash qo'yidigi tartibda amalga oshirildi:
xududi yaqin bo'lgan umumta'lim va maxsus ta’lim o'quvchilarini ota\onasining
arizasi va tibbiy ko'rikdan o'tganligi xaqidagi xujjatlar va XTVning ruxsati asosida
qabul qilindi. Bunday tartibdagi oromgoxni tashkil etishdan asosiy maqsad bolalar
orasida dustona munosabatni shakllantirish, ular orasidagi tusiq devomi olib tashlash
doimiy yashash joylarida bir\birlariga ko‘maklashishga yordamlashish va birgalikda
faoliyat yuritishdan iborat edi. Integratsion oromgoxda bolalar bilan shug‘ullanuvchi
32\pedagoglar test asosida tanlab olindi. Xrijiy mamlakatning 10\davlatidan:
Germaniya, Shvesiya, Yamayka,
Buyuk Britaniya, Gollandiya, Shotlandiya va
boshqalardan bittadan ko'ngilliy (valantyor)lar jalb etilib bolalar bilan o‘tkazilgan
tadbirlarda faol ishtirok etishdi. Shulardan 3tasi Tantanali Uzbekistonga kelish uchun
nafaqat ishlarini
tashlashdi, balki yana o‘z vaqlari
va sayoxat uchun
pul\mablag'lariniyam
ayamadilar.
Yana
4ta
ko'ngilli
Toshkentda
faoliyat
ko‘rsatayotgan “Mercy Project” xalqaro insonparvarlik tashkilotlari
ishchi xodimlari
b o iib “Operation Mercy”ning 3ta xodimlari bilan o'ziga xos xalqaro jamiyatni
tashkil etishdi. Oromgoxdagi bolalami o 'z madaniyatlari meroslaridan bahramand
qilishni maqsad qilishgan edi.
Misol uchun Yamayka va Gollandiyadan kelgan
ko'ngillilar bilan uchrashuv oromgoxdagi bolalar uchun birinchi marta chet ellik
fuqaro bilan bevosita muloqot qurishning va madaniyatini o'rganishning ilk safari
edi. Har bir ko'ngilli zimmasida bolalardan tashkil topgan kichik guruxlarga
g'am ho'rlik ko'rsatish bo'lib buning natijasida ular orasida ko'pga chuziladigan
dustona
munosabatlar
o'matildi.
Chet
ellik
ko'ngillilar
mahalliy
tilni
tushunmaganliklari
ulami muloo'ot qilishning boshqa
yoilarini uylab topishga
ruhlantirdi20 . Yamaykalik Venae
“Odamlar nima deyayotganini tushunmaganimdan
o'zimni nogirondek sezdim"
dedi. Tezda imo\ishora tilini o'rganib oldim va mening
bu “nogironligim” bolalar bilan ishlashimga halaqit bermasligiga va hatto bunga
sho'ng'ib ketishimdan to'xtata olmasligini bolalar tezda anglab oldilar. Hech bir
mustasnosiz hamma chet ellik ko'ngilli oromgoh hayotidan mamnun bo'lib,
nogironlar hayotidan ko'p narsalar o'rganib olishganini tan oiishdi. Ular bolalaming
layoqatlariga
va hayotga intilishiga, o'qituvchilaming g'amhurligi va ochiq
chehraligiga qoyil qolishdi.
“Bu eng o g 'ir ish bo'lishiga qaramasdan eng oliyjanob va g'aroyib harakat bo'lib
shu yerda o'tkazilgan yozning lOkuni esda qolarli hodisa bo'ldi” - deydi Angliyalik
ko'ngilli Keti. Bu kabi hayirli va saxovatli ishlar maktabdan tashqari tashkil etilgan
tadbirlar, imkoniyati cheklangan (nogiron) bolalami barchalar qatori teng huquqli
sharoitda turli xil tadbirlarda ishtirok etib jamiyatga to'laqonli moslashib,
integratsiyalashib ketishiga yana bir bor ishonch xosil qilindi. Qolaversa sog'lom va
imkoniyati cheklangan o'quvchilami bo'sh vaqtini mazmunli va samarali tashkil etish
barcha mutassadi tashkilotlamig burchidir. Qanchadan qancha ota\onalaming o 'z
“ Вакорина Людмила ЮрьевнаИнклюзивное образование в россии:
механизмы управления и
повышения эффективности Диссертация ... кан. пед. наук. — М осква,2016.
21
farzandini jarchi nogiron bo'lsa ham, nimalarga qodir ekanligini anglashib, xozirgi
kunda o 'z farzandlarini umumta’lim ya’niy inklyuziv maktab, bog'chalarga berish
istaklarini hldirishmoqda. Bu tadbimi taxlili shuni kursatdiki, O'zbekistonda bu kabi
bolalar va yoshlami nafaqat umumta'lim muassasalarida o 'z tengdoshlari ta’lim
olishi ijobiy natija beradi. Ayniqsa ulami maktabdan tashqari
tadbirlarda ishtirok
etishi kelajakda integratsiyani amalga oshirish samarali yuli. Xozirgi ekologik
sharoitlamie’tiborga olgan xolda jismoniy va aqliy rivojlanishida kamchiligi bo'lgan
bolalar va ikologik jixatdan toza havoda nafaqat ma’daniy dam olish, balki ulami
ko'rish, estitish, aqliy va nutqiy kamchiliklarini jismoniy xarakatini korreksiyalash,
tuzatishga «id korreksion pedagogik, psixologik, tibbiy yordamlami kompleks tashkil
qilish kelajikda bunday yoshlami jamiyatga to'laqonli uyg'unlashib, o 'z
qobiliyatini
rivojlantirish, oila qurish va jamiyatga foyda keltirishi aniq. Bu masala amaliyotda
sinalgan uhr uchun ham sayyohlik va ulkashunoslik yunalishidagi integratsion
oromgoh b»'lsa qani edi ! Shu o'rinda ulug' mutafakkir, davlat arbobi, buyuk shoir
A. Navoyhing qo'yidagi fikrini keltirmoqchiman: “Barcha insonlarga nisbatan
adolatli bo'lish, mehr \ muruvvat ko'rsatish, yetimlami va nogironlami qo'llash,
ko'nglini k»‘tarish savobliligi jixatdan vayron bo'lgan Ka’bani tiklashdan afzal ” deb
ta’kidlab otadi.
Xorijik ko'ngillilar
maxalliy
pedagoglar
bilan xamkorlikda seminar
treninglar itkazib tajriba almashishga muyassar bo'lishdi. Xar kungi reja bo'yicha
tadbir norriari belgilandi masalan
“Bizning shior”, “Shijoatli”, “Jaxonshumul”,
“ MatonatliTva xk. Bolalar bilan turli tugaraklar to'qish, tikish, san’at, o'yin, tasviriy
san’at, raq& musiqa va ashula, sport uyinlari, musoboqa, yosh ulkashunoslar kabi
tadbirlami t'tqazish bolalar uchun juda qiziqarli bo'ldi.
