"КолокольншаМарионелла Алексеевна Воспитание нравственных взаимоотношений

darn oiishdi. Ulami birlashtirishda MTM hodimlari, chet ellik ko'ngillilar, 32 ta 
maxsus maktablaming tajribali o'qituvchi va tarbiyachilari va “Operation Mercy” 
xodimlari ishtirok etishdi. Bolalami tanlash qo'yidigi tartibda amalga oshirildi: 
xududi yaqin bo'lgan umumta'lim va maxsus ta’lim o'quvchilarini ota\onasining 
arizasi va tibbiy ko'rikdan o'tganligi xaqidagi xujjatlar va XTVning ruxsati asosida 
qabul qilindi. Bunday tartibdagi oromgoxni tashkil etishdan asosiy maqsad bolalar 
orasida dustona munosabatni shakllantirish, ular orasidagi tusiq devomi olib tashlash 
doimiy yashash joylarida bir\birlariga ko‘maklashishga yordamlashish va birgalikda 
faoliyat yuritishdan iborat edi. Integratsion oromgoxda bolalar bilan shug‘ullanuvchi 
32\pedagoglar test asosida tanlab olindi. Xrijiy mamlakatning 10\davlatidan: 
Germaniya, Shvesiya, Yamayka, Buyuk Britaniya, Gollandiya, Shotlandiya va 
boshqalardan bittadan ko'ngilliy (valantyor)lar jalb etilib bolalar bilan o‘tkazilgan 
tadbirlarda faol ishtirok etishdi. Shulardan 3tasi Tantanali Uzbekistonga kelish uchun 
nafaqat ishlarini 
tashlashdi, balki yana o‘z vaqlari 
va sayoxat uchun 
pul\mablag'lariniyam 
ayamadilar. 
Yana 
4ta 
ko'ngilli 
Toshkentda 
faoliyat 
ko‘rsatayotgan “Mercy Project” xalqaro insonparvarlik tashkilotlari ishchi xodimlari 
b o iib “Operation Mercy”ning 3ta xodimlari bilan o'ziga xos xalqaro jamiyatni 
tashkil etishdi. Oromgoxdagi bolalami o 'z madaniyatlari meroslaridan bahramand 
qilishni maqsad qilishgan edi. 
Misol uchun Yamayka va Gollandiyadan kelgan 
ko'ngillilar bilan uchrashuv oromgoxdagi bolalar uchun birinchi marta chet ellik 
fuqaro bilan bevosita muloqot qurishning va madaniyatini o'rganishning ilk safari 
edi. Har bir ko'ngilli zimmasida bolalardan tashkil topgan kichik guruxlarga 
g'am ho'rlik ko'rsatish bo'lib buning natijasida ular orasida ko'pga chuziladigan 
dustona 
munosabatlar 
o'matildi. 
Chet 
ellik 
ko'ngillilar 
mahalliy 
tilni 
tushunmaganliklari 
ulami muloo'ot qilishning boshqa yoilarini uylab topishga 
ruhlantirdi20 . Yamaykalik Venae 
“Odamlar nima deyayotganini tushunmaganimdan
o'zimni nogirondek sezdim"
dedi. Tezda imo\ishora tilini o'rganib oldim va mening 
bu “nogironligim” bolalar bilan ishlashimga halaqit bermasligiga va hatto bunga 
sho'ng'ib ketishimdan to'xtata olmasligini bolalar tezda anglab oldilar. Hech bir 
mustasnosiz hamma chet ellik ko'ngilli oromgoh hayotidan mamnun bo'lib, 
nogironlar hayotidan ko'p narsalar o'rganib olishganini tan oiishdi. Ular bolalaming 
layoqatlariga va hayotga intilishiga, o'qituvchilaming g'amhurligi va ochiq 
chehraligiga qoyil qolishdi.
“Bu eng o g 'ir ish bo'lishiga qaramasdan eng oliyjanob va g'aroyib harakat bo'lib 
shu yerda o'tkazilgan yozning lOkuni esda qolarli hodisa bo'ldi” - deydi Angliyalik 
ko'ngilli Keti. Bu kabi hayirli va saxovatli ishlar maktabdan tashqari tashkil etilgan 
tadbirlar, imkoniyati cheklangan (nogiron) bolalami barchalar qatori teng huquqli 
sharoitda turli xil tadbirlarda ishtirok etib jamiyatga to'laqonli moslashib, 
integratsiyalashib ketishiga yana bir bor ishonch xosil qilindi. Qolaversa sog'lom va 
imkoniyati cheklangan o'quvchilami bo'sh vaqtini mazmunli va samarali tashkil etish 
barcha mutassadi tashkilotlamig burchidir. Qanchadan qancha ota\onalaming o 'z
“ Вакорина Людмила ЮрьевнаИнклюзивное образование в россии: механизмы управления и
повышения эффективности Диссертация ... кан. пед. наук. — М осква,2016.
21

farzandini jarchi nogiron bo'lsa ham, nimalarga qodir ekanligini anglashib, xozirgi 
kunda o 'z farzandlarini umumta’lim ya’niy inklyuziv maktab, bog'chalarga berish 
istaklarini hldirishmoqda. Bu tadbimi taxlili shuni kursatdiki, O'zbekistonda bu kabi 
bolalar va yoshlami nafaqat umumta'lim muassasalarida o 'z tengdoshlari ta’lim 
olishi ijobiy natija beradi. Ayniqsa ulami maktabdan tashqari tadbirlarda ishtirok 
etishi kelajakda integratsiyani amalga oshirish samarali yuli. Xozirgi ekologik 
sharoitlamie’tiborga olgan xolda jismoniy va aqliy rivojlanishida kamchiligi bo'lgan 
bolalar va ikologik jixatdan toza havoda nafaqat ma’daniy dam olish, balki ulami 
ko'rish, estitish, aqliy va nutqiy kamchiliklarini jismoniy xarakatini korreksiyalash, 
tuzatishga «id korreksion pedagogik, psixologik, tibbiy yordamlami kompleks tashkil 
qilish kelajikda bunday yoshlami jamiyatga to'laqonli uyg'unlashib, o 'z qobiliyatini 
rivojlantirish, oila qurish va jamiyatga foyda keltirishi aniq. Bu masala amaliyotda 
sinalgan uhr uchun ham sayyohlik va ulkashunoslik yunalishidagi integratsion 
oromgoh b»'lsa qani edi ! Shu o'rinda ulug' mutafakkir, davlat arbobi, buyuk shoir 
A. Navoyhing qo'yidagi fikrini keltirmoqchiman: “Barcha insonlarga nisbatan 
adolatli bo'lish, mehr \ muruvvat ko'rsatish, yetimlami va nogironlami qo'llash, 
ko'nglini k»‘tarish savobliligi jixatdan vayron bo'lgan Ka’bani tiklashdan afzal ” deb 
ta’kidlab otadi.
Xorijik ko'ngillilar 
maxalliy 
pedagoglar bilan xamkorlikda seminar 
treninglar itkazib tajriba almashishga muyassar bo'lishdi. Xar kungi reja bo'yicha 
tadbir norriari belgilandi masalan 
“Bizning shior”, “Shijoatli”, “Jaxonshumul”, 
“ MatonatliTva xk. Bolalar bilan turli tugaraklar to'qish, tikish, san’at, o'yin, tasviriy 
san’at, raq& musiqa va ashula, sport uyinlari, musoboqa, yosh ulkashunoslar kabi 
tadbirlami t'tqazish bolalar uchun juda qiziqarli bo'ldi.

Download 39,59 Mb.