Bunga falsafani kiritish, qaysiki, taiabalami, ulaming oilalarini, o ’qituvchilar va
hamjamiyat a’zolarini birgalikda o ’zaro e ’tirof etish va tegishlilik
asosidagi maktab
tashkil etishga olib keladi. Inklyuzivlashtirilgan maktablarda o’quvchilaming barcha
fazilatlarini olqishlash, e’tirof etish, tasdiqlash va namoyish qilish orqali ulami
hududlaridagi umumta’lim maktablari sinflari davriga mos keluvchi, yuqori sifatli
o’quvchilami tarbiyalash.
Bu shundan dalolat beradiki, inklyuziv ta’lim quyidagicha
xarakterlanadi:
• Hamjamiyat doirasidagi qabul qilish va tegishlilik falsafasi;
• Talaba, oila, pedagog va hamjamiyatning hamkorlik falsafasi;
• Barcha o ’quvchilaming turli tumanligi va qadrliligi belgilanadi;
• Yuqori sifatli maktablardagi o ’quvchilaming ma’rifatliligini qadrlash;
• O ’z tengqurlari bilan birga o ’quvchilaming ma’rifatliligini qadrlash;
• Oddiy sinflarda o’qiydigan o ’quvchilaming ma’rifatliligini qadrlash;
• Maktablar va mahalliy hamjamiyatdagi o ’quvchilaming tarbiyalanishini
qadrlash.
Inklyuziv ta’lim nisbatan yaqin davrda tashkil topgan. Uning ilk kurtaklari davri
umumta’lim maktablaridagi ta iim olishda muayyan qiyinchiliklari mavjud boigan
bolalar uchun tashkil etilgan maxsus sinflaming samaradorligiga Dunn shubha bilan
qaragan
1960
yillarga
to'g'ri
keladi.
Bu
hodisa
bunday
bolalarni
“dolzarblashtirish”ga
chaqiradi, ya’ni ulami maxsus sinflarga emas, balki oddiy
sinflarga kiritib o ’qitish, oxir oqibat um um taiim maktablarida imkoniyati cheklangan
bolalarga ta iim berish masalasini, boshqacha qilib aytganda, “integratsiyalashtirish”
masalasi “ta iim sohasidagi davomiy tashabbus”deb atala boshlandi.
1981 yilda BMT (Birlashgan Millatlar Tashkiloti)ning Xalqaro nogironlar
yilini nishonlash bayramida inklyuziv ta iim harakatiga asos solingan.
Bunda asosiy
e’tibor imkoniyati cheklangan barcha kishilaming jamiyat hayotida toiaqonli
qatnashishlarini ta’minlashga qaratilgan. Inklyuziv taiim rivojlanishining muhim
davri Salamankaning bunday bolalarga ta’lim berishining o ’ziga xos ehtiyojlari
haqidagi bayonnomasi hisoblanadi (YuNESKO, 1994). U o’z bayonnomasida
imkoniyati cheklangan bolalaming ko’proq qismi um utaiim maktablarida taiim
olishlari kerakligini tavsiya qiladi. So’nggi 20 yil ichida
um um taiim maktablarida
imkoniyati cheklangan bolalarga ta iim berish harakati tobora faollashmoqda. Hozirgi
kunda "Inklyuziv ta iim ” atamasi esa shunga muvofiq uni nomlash uchun
ishlatilmoqda15.
Ayon boiadiki, inklyuziv ta iim va maxsus ta iim turli falsafalarga asoslangan,
imkoniyati cheklangan bolalarga ta iim berishda turli altemativ yondashuvlami turli
