Inklyuziv ta’limga boMgan ehtiyojlar

bolalar ota-onalariga amaliy yordam berish kabi masuliyatli ishlar jumlasiga 
kiradi.
Maxsus ycrdamga muxtoj bolalaming 
asosiy muamolarini ular o ‘zlari yashab 
turan muxitdan, oiladan 
uzoqda ta’lim tarbiya berish bilan hal qilib boim aydi. 
Jamiyat o ‘i a’zolariga javobgarlikni o ‘z buyniga olmas ekan, cheklab kuyilgan 
huquq va imkoniyatlar qaytarib berilmas ekan ijtimoiy integratsiyaga erishish 
qiyin.
Maxsus ehSyojli bolalamining ta iim - tarbiyasida tenghuquqlilik muammosini hal 
etish buguegi kunning dolzarb muammolaridan biridir. Ammo bugungi kunda ham 
juda ko'phb bolalar turli xildagi sabablarga ko‘ra taiim dan chetda qolib 
ketmoqdala-. Inklyuziv taiim g a jalb qilishning tashkiliy, ilmiy-uslubiy choralarini 
ko'rib chiqish, ya’ni mutaxassislami tayyorlash, malakasini oshirishga oid 
tadbirlami ishlab chiqish lozim. Alohida yordamga muxtoj bolalami um um taiim
muassasalanga jalb qilishning ikki asosiy omili bor29:
Birinchidan, alohida ehtiyojga ega b o ig an bolalar ham sog'lom bolalar bilan 
birgalikda o‘zaro faoliyat ko‘rsatishlari mumkin. Inklyuziv ta iim maqsadga 
muvofiq arzda tashkil etilsa, maxsus ehtiyojli bolalar ijtimoiy tomondan 
himoyalanadilar, so g io m bolalar esa ijtimoiy adolat va tenglikning tan olinishi 
buyukligini nogiron bolalarga nisbatan yanada mehribon va e’tibor bilan 
munosabatfa boiishni his etadilar.
Ikkinchidan, nogiron bolalar ham sogiom tengdoshlari bilan yonma-yon o'qish, 
tarbiyalanish huquqiga ega ekanligi.
Bu 
ishlaning muvaffaqiyati xar bir davlatning qonunlarida aks etilishi zarur. 
Chunki, qcnunlar, ulami kerakli moddiy va m a’naviy resurslar bilan ta’minlanishini 
amalga oslirishni kafolatlaydi. Imkoniyati cheklangan bolalar-o'quvchilarga ta iim
berishda, oDa-onalar, mahallalar 
pedagoglar, mutaxassislar hamkorligida 
faoliyat 
ko'rsatishlai talab qilinadi va majburiy shart hisoblanadi.
Alohida etoiyojli bolalar ham so g io m tengdoshlari bilan birgalikda o 'z qobiliyati 
darajasida faoliyat ko'rsatish, ta iim olishi, kasb-xunar o'rganishi va rivojlanishi 
mumkin. Iiklyuziv ta iim maqsadga muvofiq tarzda tashkil etilsa, maxsus 
yordamga muhtoj bolalar ijtimoiy tomondan ximoyalanadilar, ijtimoiy xayotda 
teng xuquqjSligini, o 'z tengdoshlari bilan birga bilim olishlari mumkinligini his 
etadilar.
Alohida elliyojli bolalar uchun tashkil etilgan segregatsion-maxsus, yopiq turdagi 
muassasalaada bolalardagi mavjud nuqsonlar ancha-muncha yuqori darajada 
korreksiyalmsada, ammo bolalaming maktab jamoasidagi tor doiraga tushib 
qolishlari ratijasida ijtimoiy jamiyatga moslashishi, kelajakda normal rivojlanishdagi 
boalalar qaon 
faoliyat yuritishlarida juda katta qiyinchiliklarga duch keladilar. 
Maxsus mdctablar mana shu jihatlari bilan katta kamchiliklarga ega. Bundan tashqari 
maxsus ehiyojli bolalami barcha qatori keng jamoatchilik davrasidan ajratgan holda 
yashashlari ham demokratiya nuqtai nazariga to 'g 'ri kelmaydi. Chunki maxsus 
ehtiyojli bdalar ham barcha qatori haq-huquqlarga ega.
я
Ратнер Ф.Л., Юсупова А.Ю. Интегрированное обучение детей с ограни­
ченными нвзможностями в обществе здоровых детей. - М.: Владос, 2006. 88.с.
30

Inklyuziv ta’lim masalasi 90-yilIaming diqqat markazida bo'lib qoldi. Janubiy Afrika 
va Janubiy Sharqiy Osiyodagi integratsiyalashgan ta'lim dasturlari asosida yakuniy 
ish hujjatlari o'rganilib chiqildi. Natijada barcha davlatlarning Ta’lim vazirliklarida 
maxsus maktablar qoshidagi aloxida boiim larga muqobil sifatida inklyuziv ishlash 
uslublari qabul qilindi.
Inklyuziv ta’limga bo'lgan ehtiyoj uning jamiyatga va maxsus ehtiyojli bolalar uchun 
quyidagi nafli jihatlari mavjudligidan kelib chiqadi:
- inklyuziv ta’lim maxsus ehtiyojli bolalarga doimo o 'z oilasi mahallasi 
va 
qarindosh-urugiari davrasida bo'lishga imkon beradi;
- inklyuziv ta’lim barcha uchun, ta’lim sifatini yaxshilashga olib keladigan 
katalizator bo'lib xizmat qilishi mumkin;
- bolalami oilasidan, o'yidan uzoqda bo'lgan intematlarga joylashtirish ulaming 
o'yi, oilasi xamjamiyat hayotiga ishtirok etish huquqigato'sqinlik qiladi;
- o'yidan, oilasidan, ota-ona mexridan uzoqda bo'lgan bola diydasi qattiq bo'lib 
o'sadi. Chunki oila tarbiyaning bosh markazidir.
Maxsus extiyojli bolalami umumta’lim muassasalariga qabul qilinishi o'quvchilami 
yanada bolaga qaratilgan faolroq va ko'proq o'quvchilamiqamraydigan yangi o'qitish 
uslublarini i shlab chiqishga undaydi. Buning nafi esa hamma bolaga tegadi. 
Jamiyatda nogironlarga nisbatan yanglish fikr va munosabat mavjud. Ular haqida 
ma’lumotlaming kamligi va ularga yoshligidan maxsus muassasalarda yopiq tarzda 
ta’lim - tarbiya berilishi bunga sabab bo'lishi mumkin. Bunday munosabatni 
yo'qotish yoki kamaytirish ancha mushkul ishdir. Lekin tajribadan shu narsa 
ma’lumki, kattalarga nisbatan bolalar farqli va o'xshashlik jihatlami tezroq anglar 
ekanlar. Agarda maxsus ehtiyojli bolalar normal rivojlanishdagi bolalar bilan 
birgalikda ta ’lim - tarbiya olsalar, bu barcha bolalami nogironlarga nisbatan o'zlari 
singari bola ekanliklarini anglab, kamsitmasliklarini ta’minlagan bo'lar edi.

Download 39,59 Mb.