bolalar ota-onalariga amaliy yordam berish kabi masuliyatli ishlar jumlasiga
kiradi.
Maxsus ycrdamga muxtoj bolalaming
asosiy muamolarini ular o ‘zlari
yashab
turan muxitdan, oiladan
uzoqda ta’lim tarbiya berish bilan hal qilib boim aydi.
Jamiyat o ‘i a’zolariga javobgarlikni o ‘z buyniga olmas ekan, cheklab kuyilgan
huquq va imkoniyatlar qaytarib berilmas ekan ijtimoiy integratsiyaga erishish
qiyin.
Maxsus ehSyojli bolalamining ta iim - tarbiyasida tenghuquqlilik muammosini hal
etish buguegi kunning dolzarb muammolaridan biridir.
Ammo bugungi kunda ham
juda ko'phb bolalar turli xildagi sabablarga ko‘ra taiim dan chetda qolib
ketmoqdala-. Inklyuziv taiim g a jalb qilishning tashkiliy, ilmiy-uslubiy choralarini
ko'rib chiqish, ya’ni mutaxassislami tayyorlash, malakasini oshirishga oid
tadbirlami ishlab chiqish lozim. Alohida yordamga muxtoj bolalami um um taiim
muassasalanga jalb qilishning ikki asosiy omili bor29:
Birinchidan, alohida ehtiyojga ega b o ig an bolalar ham sog'lom
bolalar bilan
birgalikda o‘zaro faoliyat ko‘rsatishlari mumkin. Inklyuziv ta iim maqsadga
muvofiq arzda tashkil etilsa, maxsus ehtiyojli bolalar ijtimoiy tomondan
himoyalanadilar, so g io m bolalar esa ijtimoiy adolat va tenglikning tan olinishi
buyukligini nogiron bolalarga nisbatan yanada mehribon va e’tibor bilan
munosabatfa boiishni his etadilar.
Ikkinchidan, nogiron bolalar ham sogiom tengdoshlari bilan yonma-yon o'qish,
tarbiyalanish huquqiga ega ekanligi.
Bu
ishlaning muvaffaqiyati xar bir davlatning qonunlarida aks etilishi zarur.
Chunki, qcnunlar, ulami kerakli moddiy va m a’naviy resurslar bilan ta’minlanishini
amalga oslirishni kafolatlaydi. Imkoniyati cheklangan bolalar-o'quvchilarga
ta iim
berishda, oDa-onalar, mahallalar
pedagoglar, mutaxassislar hamkorligida
faoliyat
ko'rsatishlai talab qilinadi va majburiy shart hisoblanadi.
Alohida etoiyojli bolalar ham so g io m tengdoshlari bilan birgalikda o 'z qobiliyati
darajasida faoliyat ko'rsatish, ta iim olishi, kasb-xunar o'rganishi va rivojlanishi
mumkin. Iiklyuziv ta iim maqsadga
muvofiq tarzda tashkil etilsa, maxsus
yordamga muhtoj bolalar ijtimoiy tomondan ximoyalanadilar, ijtimoiy xayotda
teng xuquqjSligini, o 'z tengdoshlari bilan birga bilim olishlari mumkinligini his
etadilar.
Alohida elliyojli bolalar uchun tashkil etilgan segregatsion-maxsus,
yopiq turdagi
muassasalaada bolalardagi mavjud nuqsonlar ancha-muncha yuqori darajada
korreksiyalmsada, ammo bolalaming maktab jamoasidagi tor doiraga tushib
qolishlari ratijasida ijtimoiy jamiyatga moslashishi, kelajakda normal rivojlanishdagi
boalalar qaon
faoliyat yuritishlarida juda katta qiyinchiliklarga duch keladilar.
Maxsus mdctablar mana shu jihatlari bilan katta kamchiliklarga ega. Bundan tashqari
maxsus ehiyojli bolalami barcha qatori keng jamoatchilik davrasidan ajratgan holda
yashashlari ham demokratiya nuqtai nazariga to 'g 'ri kelmaydi. Chunki maxsus
ehtiyojli bdalar ham barcha qatori haq-huquqlarga ega.
я
Ратнер Ф.Л., Юсупова А.Ю. Интегрированное обучение детей с ограни
ченными нвзможностями в обществе здоровых детей. - М.: Владос, 2006. 88.с.
30
Inklyuziv ta’lim masalasi 90-yilIaming diqqat markazida bo'lib qoldi. Janubiy Afrika
va Janubiy Sharqiy Osiyodagi integratsiyalashgan ta'lim
dasturlari asosida yakuniy
ish hujjatlari o'rganilib chiqildi. Natijada barcha davlatlarning Ta’lim vazirliklarida
maxsus maktablar qoshidagi aloxida boiim larga muqobil sifatida inklyuziv ishlash
uslublari qabul qilindi.
Inklyuziv ta’limga bo'lgan ehtiyoj uning jamiyatga va maxsus ehtiyojli bolalar uchun
quyidagi nafli jihatlari mavjudligidan kelib chiqadi:
- inklyuziv ta’lim maxsus ehtiyojli bolalarga doimo o 'z oilasi mahallasi
va
qarindosh-urugiari davrasida bo'lishga imkon beradi;
- inklyuziv ta’lim barcha uchun, ta’lim sifatini yaxshilashga olib keladigan
katalizator bo'lib xizmat qilishi mumkin;
-
bolalami oilasidan, o'yidan uzoqda bo'lgan intematlarga joylashtirish ulaming
o'yi, oilasi xamjamiyat hayotiga ishtirok etish huquqigato'sqinlik qiladi;
- o'yidan, oilasidan, ota-ona mexridan uzoqda bo'lgan bola diydasi qattiq bo'lib
o'sadi. Chunki oila tarbiyaning bosh markazidir.
Maxsus extiyojli bolalami umumta’lim muassasalariga qabul qilinishi o'quvchilami
yanada bolaga qaratilgan faolroq va ko'proq o'quvchilamiqamraydigan yangi o'qitish
uslublarini i shlab chiqishga undaydi. Buning nafi esa hamma bolaga tegadi.
Jamiyatda nogironlarga nisbatan yanglish fikr va munosabat mavjud. Ular haqida
ma’lumotlaming kamligi va ularga yoshligidan maxsus muassasalarda yopiq tarzda
ta’lim - tarbiya berilishi bunga sabab bo'lishi mumkin. Bunday munosabatni
yo'qotish yoki kamaytirish ancha mushkul ishdir. Lekin tajribadan shu narsa
ma’lumki, kattalarga nisbatan bolalar farqli va o'xshashlik
jihatlami tezroq anglar
ekanlar. Agarda maxsus ehtiyojli bolalar normal rivojlanishdagi bolalar bilan
birgalikda ta ’lim - tarbiya olsalar, bu barcha bolalami nogironlarga nisbatan o'zlari
singari bola ekanliklarini anglab, kamsitmasliklarini ta’minlagan bo'lar edi.
