27
1-MAVZU.
TOK O’SIMLIKLARI BIOLOGIYASINING
ASOSLARI
Reja:
1.1. Tokdoshlar oilasi
1.2. Tok butasining o‘sishi va rivojlanishi
1.3. Tokdoshlar oilasiga kiruvchi turkum va turlarning tasnifi
1.4. Tokdoshlar oilasiga mansub uzum navlari tasnifi
1.5
Sharobbop (Vinobop) uzum navlari tasnifi
1.6. Xo‘raki va mayizbop uzum navlari
Tayanch iboralar:
Tokdoshlar oilasi, turkum, turlar, o‘sish va
rivojlanish,
uzum navlari, xo‘raki, sharobbop,
mayizbop navlar,
hosildorlik, hosil sifati.
Tok Vitaceae Juss oilasining Vitis turkumiga mansub bo‘lib,
qadimiy gulli yoki yopiq urug‘li o‘simlik hisoblanadi. Dunyoning bir
qator mo‘tadil, suptropik hamda tropik mintaqalarida uchraydi va bu
tuproq-iqlim sharoitida mo‘tadil o‘sadi, yaxshi hosil beradi.
Tok sistematikasini o‘rganish borasida o ‘ t g a n XX asrda olib
borilgan i l m i y t a d q i q o t ishlari
tokning yangi-yangi tur va
turkumlarini ochilishiga,
shuningdek, ba’zi bir taksonlarni hamda
muhim taksonomik belgilarini aniqlash
orqali u yoki bu tur yoki
turkumga mansub ekanligi bo‘yicha ma’lumotlar olish imkonini
berdi.
Vitaceae oilasining o‘zida ham bir qator o‘zgarishlar bo‘lib,
undan Leeoideae Clarke oilasi alohida botanik oila (Leeaceae
Dumortier) sifatida ajratib olindi.
Shuningdek, Akareosperma va
Pterotsissus turkumlari aniqlanib tokdoshlar oilasiga qo‘shimcha
qilib kiritildi. Vitaceae oilasiga mansub bo‘lgan yangi turkumlarni
aniqlash, eski sistematikasini qayta ko‘rib
chiqish va boshqa
o‘zgarishlar natijasida tokdoshlar oilasi 14 turkumdan tashkil
topgan. Tokdoshlar oilasidan birinchi bo‘lib,
Vitis turkumi,
keyinchalik
Sissus,
Ampelopsis,
Tetrastigma
va
boshqa
turkumlarga ta’rif berildi.
Tokdoshlar oilasiga mansub barcha turkumlar ichida eng ko‘p
o‘rganilgani va xalq xo‘jaligi uchun ahamyatlisi bu- Vitis
turkumidir.
