Innovatsiyalar vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. T. Adilova

146 
Oziq-ovqat 
isteʼmoli 
Oziq-ovqat mahsulotlarida mavjud 
turli 
oziqa moddalarini 
inson 
organizmida 
soʻrilishi. 
Oziqa 
moddalarini va energiyani yetarli 
isteʼmol qilish ovqat tayyorlash, 
ovqatlanish rejimi va parvarishlash 
usullarini 
qoʻllash, 
oziq-
ovqatlarning uy xoʻjaligi doirasida 
taqsimlanishi orqali taʼminlanadi. 
- jihozlangan suv va sanitariya-
texnik 
jihozlar 
bilan 
taʼminlanganlik; 
- 
5 
yoshgacha 
boʻlgan 
kamquvvatlikdan 
aziyat 
chekuvchi, boʻyi oʻsishi orqada 
qolayotgan 
va 
vazni 
yetarli 
boʻlmagan bolalar salmogʻi; 
- katta yoshli aholi oʻrtasida vazni 
yetarli boʻlmaganlar salmogʻi; 
- homilador ayollar va 5 yoshgacha 
boʻlgan 
bolalar 
oʻrtasida 
kamqonlikning 
tarqalganlik 
darajasi; 
- aholi oʻrtasida A vitamin va yod 
yetishmasligi 
Oziq-ovqat 
taʼminoti 
barqarorligi 
Vaqt oraligʻida yuqorida keltirilgan 
boshqa 
uchta 
omillarning 
barqarorligi. Agar inson vaqti-vaqti 
bilan oziq-ovqatlarni yetarli miqdor 
va sifatda ololmaslik xatariga duch 
kelsa (ishsizlik, inflyatsiya va 
h.k.lar taʼsirida) u oziq-ovqat 
xavfsizligi 
jihatidan 
zaif 
hisoblanadi. 
- 
gʻalla importiga qaramlik 
darajasi; 
- sugʻorishga yaroqli haydaladigan 
yerlarning salmogʻi; 
- oziq-ovqat importining oziq-
ovqat eksportidan oshgan qismi 
hajmi; 
- 
siyosiy 
barqarorlik 
va 
zoʻravonlik/terrorizm 
holatlari 
yoʻqligi; 
- oziq-ovqat narxlarining oʻzgarib 
turishi va aholi jon boshiga oziq-
ovqat 
ishlab 
chiqarishning 
tebranishi; 
- aholi jon boshiga oziq-ovqat 
bilan taʼminlashning tebranishi. 
Soʻngi yillarda mamlakatimizda yiliga 20 million tonnadan ortiq meva-
sabzavot mahsulotlari yetishtirildi. Shuningdek, 800 ming tonna qishloq 
xoʻjaligi mahsulotlarini saqlash sigʻimlariga ega boʻlindi. Biroq bu 
endilikda ehtiyojimizga kamlik qiladi. Demak bu masala mamlakatning 
iqtisodiy xavfsizligining eng muhim tarkibiy qismi hisoblangan oziq-ovqat 
xavfsizligini taʼminlash borasida olib borilayotgan ishlarni har tamonlama 
tizimli oʻrganish va rivojlantirish istiqbollarini yanada takomillashtirish 
yuzasidan nazariy va amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqish dolzarb 
vazifa hisoblanadi. Agar ishlab chiqarilgan mahsulotlarni saqlashni kamida 
10 foizga yetkazilsa aholini yil davomida bir maromdagi narxlarbop oziq-
ovqat bilan taʼminlash imkoniyati mavjud boʻladi. Oziq-ovqat xavfsizligini 
hal etishda bir qator qiyinchiliklar mavjudligiga qaramay, qishloq xoʻjaligi 
mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmini ham miqdor, ham sifat jihatidan 

147 
muntazam oshirib borish va shu orqali oziq-ovqat taʼminotini 
mustahkamlash borasida salmoqli natijalarga erishilmoqda.
Agar ishlab chiqarilgan mahsulotlarni saqlashni kamida 10%ga 
yetkazilsa xalqimizni yil davomida bir maromdagi narxlarbop oziq-ovqat 
bilan taʼminlanish imkoniyati mavjud boʻladi. Oziq-ovqat xavfsizligini hal 
etishda bir qator qiyinchiliklar mavjudligiga qaramay, mamlakatimizda 
qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmini ham miqdor, ham 
sifat jihatdan muntazam oshirib borish va shu orqali oziq-ovqat taʼminoti 
mustahkamlash borasida salmoqli natijalar qoʻlga kiritildi.
Davlatimiz 
rahbarining 
2018-yil 
16-yanvar, 
PF-5303-sonli 
“Mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligini yanada taʼminlash chora-tadbirlari 
toʻgʻrisida”gi Farmoni esa bu boradagi ishlarni sifat jihatdan butunlay yangi 
bosqichga olib chiqdi, deyish mumkin. Shuningdek, Oʻzbekiston 
respublikasi hukumati tomonidan 2019-yil oktyabr oyida qabul qilingan 
“Qishloq xoʻjaligini rivojlantirish strategiyasi” koʻplab yirik islohotlarni 
amalga oshirishga xizmat qildi, xususan 2020-yilda paxta xom ashyosi, 
2022-yilda esa gʻalla yetishtirish uchun davlat buyurtmasi tizimini bekor 
qilinishi, shuningdek, paxta hosilini yigʻib olishda majburiy mehnatdan 
foydalanishni tizimli ravishda yoʻqotishga erishildi.
Oziq-ovqat bozorlarida koronavirus pandemiyasi keltirib chiqargan 
noaniqlik va narxlarning oʻzgaruvchanligiga qaramasdan Oʻzbekistonda 
qishloq xoʻjaligi sohasida mahalliy va mintaqaviy darajada jadallik bilan 
rivojlantirish boʻyicha qator ishlar amalga oshirildi. Soʻnggi yillarda paxta 
(23,5 foizga) va uzum (14,1 foizga) hosildorligini sezilarli darajada 
oshirishga erishildi. Biroq qurgʻoqchilik darajasi ortishi va yuzaga 
kelayotgan iqlim anomaliyalari tufayli bir qator asosiy qishloq xoʻjaligi 
mahsulotlari hosildorligida pasayish kuzatilmoqda. Xususan, poliz ekinlari 
hosildorligi 17,6 foizga, sabzavot hosildorligi 14,3 foizga, don va 
makkajoʻxori 6,1 foizga, kartoshka 2,6 foizga, bugʻdoy hosildorligi 1,6 
foizga kamaydi. Soʻnggi yillarda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab 
chiqarishning barqaror tizimlarini yaratish boʻyicha amalga oshirilgan 
tizimli chora-tadbirlar natijasida paxtadan boʻshatilgan yerlardan 
foydalanish hisobiga mevali bogʻlar va uzumzorlar doimiy ekin maydonlari 
koʻpaytirildi, 2016-yilda 349 ming gektar maydonda yoki umumiy ekin 
maydonining 9,4 foizida meva va uzum yetishtirilgan boʻlib, 2019-yilga 
kelib, ularning maydonlari 457 ming gektar, 2021-yilda esa 496 ming 
gektarga yetdi. Shuningdek, hosildorligi past boʻlgan anʼanaviy bogʻlar 
asta-sekin hosildorligi yuqori boʻlgan intensiv bogʻlarga aylantirilmoqda. 
Bu siljishlar qishloq xoʻjaligini barqaror rivojlantirish uchun mustahkam 

148 
zamin yaratadi. 2020–2021-yillarda Oʻzbekiston paxta yetishtirish va meva-
sabzavotchilikda suv tejovchi texnologiyalarni joriy etishni faol qoʻllab-
quvvatlay boshladi. Paxta yetishtirishda suv tejovchi texnologiyalarga 
investitsiyalarni qoʻshma moliyalashtirish uchun respublika byudjetidan 
2019-yilda 120 mlrd soʻm, 2020-yilda 132 mlrd soʻm, 2021-yilda 199 mlrd 
soʻm, shuningdek, 2020-2021-yillarda meva-sabzavotchilikda suv tejovchi 
texnologiyalarni joriy qilish uchun 90 mlrd soʻm mablagʻlar yoʻnaltirildi. 
Intensiv bogʻlar uchun tomchilatib sugʻorish va boshqa suv tejovchi 
texnologiyalarni investitsiya paketiga kiritish boʻyicha meʼyoriy talablar 
qabul qilindi. Natijada suv tejovchi texnologiyalar bilan sugʻoriladigan 
maydonlar 2018-yildagi 1,7% dan 2021-yilda 19,6% ga keskin oshdi (6.5-
rasm).
Poliz ekinlari yetishtirish hajmi 2019-yildagi 2 068,7 ming tonnadan 2021-
yilda 2 281 ming tonnaga yoki 10,3% ga oʻsdi. Shu bilan birga, kartoshka - 
6,6% ga, sabzavot - 6,3% ga, uzum - 5,7% ga, meva va ziravorlar - 3,6% ga 
oʻsdi. Chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishda sezilarli darajada oʻsish 
qayd etildi, goʻsht (tirik vaznda) - 6,7% ga, sut - 5,3% ga, tuxum - 3,6% ga.
Qayd etish joizki, Global Food Security Index (GFSI) reytingida 
Oʻzbekiston 2019-2022-yillarda oziq-ovqat xavfsizligini taʼminlash 
sohasida eng ilgʻor 10 ta davlatlar orasida birinchi oʻrinni egalladi va bu 
davrda oʻz koʻrsatkichlarini 6,1 ballga yaxshilab olish bilan bir qatorda 
umumiy reytingda 85-oʻrindan 73-oʻringa koʻtarildi.

Download 2,87 Mb.