159
Baholash
metodlari
Bozor
narxlari
usuli
Xarajatlar
usuli
Gedonistik
narxlar xosil
qilish usuli
Yoʻl-
transport
xarajatlari
usuli
Subyektiv
narxlarda
baholash
usuli
Xarajatlar usuli
Subyektiv narxlarda
baholash usuli
Bozor narxlari usuli
Subyektiv
narxlarda
baholash usuli
Gedonistik
narxlar xosil
qilish metodi
Subyektiv
narxlarda baholash
usuli
Ekotizim xizmatlarini baholash uchun natural
va qiymat shaklidagi
indikatorlardan foydalaniladi (7.3-jadval).
7.3-jadval
Ekotizim xizmatlari (rekreatsiya va turizm) indikatorlari
Ekotizim xizmatlari
Ekotizim xizmatlari indikatorlari
Landshaft va zavqlanish: ekotizimlardan
zavqlanish, madaniy xilma-xillik va oʻziga
xoslik, maʼnaviy qiymati, maʼdaniy
qadriyatlar
Aholi sonining oʻzgarishi va koʻchmas
mulk bahosi
Ekoturizm va rekreatsiya: piyoda yurish,
kemping, tabiat qoʻynida sayr qilish,
changʻida uchish, rafting, baliq ovlash,
tabiat manzaralarini, hayvonot dunyosi,
oʻsimliklar dunyosini kuzatish
Tashrif buyuruvchilar soni yil davomida.
Turistlar soni.
Madaniy bahosi va bahramand boʻlish:
masalan: taʼlim,sanʼat va tadqiqotlar olib
borish
Tabiiy obyektlarga tashkil etilgan
ekskursiyalar soni.
Obyekt va va uning atrofi toʻgʻrisida
teledasturlar, olib borilgan ilmiy
tadqiqotlar, chop etilgan kitoblar soni
Ekotizim va uning ekotizim xizmatlar (TEVp)
quyidagi formula orqali
hisoblanadi:
160
Bu yerda Q
m
- ekotizim xizmatlari indikatorlarining
tovar va xizmatlar
uchun bozor bahosiga ega boʻlgan, natural ifodasi (umumiy soni);
Q
n
-
Tovar va xizmatlar uchun surrogat narxlar yordamida baholangan,
natural foydasi (umumiy soni) ekotizim xizmatlari indikatorlari;
Pm - ekotizim tovarlari va xizmatlari (resurslar) birligi uchun bozor narxlari;
Pn - ekotizim tovarlari va xizmatlari (resurslar)
birligi uchun surrogat
narxlar;
Ekotizim xizmatlarining iqtisodiy qiymatini hisobga olmagan holda,
mahalliy darajadagi qaror qabul qiluvchilar organlar eng muhim foydani
bilmaganliklaridan uni hisobga olmasliklari, natijada ekotizimlarga bevosita
zarar yetkaziladi va uzoq muddatda ekotizim xizmatlarini koʻrsatish
imkoniyatini cheklab qoʻyadi.
Hududlarning rekreatsiya salohiyati va
imkoniyatlarini iqtisodiy
baholashda ekotizim yondashuvini qoʻllash, hududlarning rekratsiya va
turizm imkoniyatini oʻrganishga imkon beradi.
Ushbu indikatorlar
hududlarni rivojlantirishning strategik rejalarini ishlab chiqish va hududiy
rejalashtirish sxemalarini ishlab chiqish bosqichida
mahalliy boshqaruv
organlari uchun muhimdir. Hududlarning turizm sohasini rivojlantirish
uchun resurslarni baholash mahalliy hokimiyat
organlarining kelajak
avlodlar manfaatlarini hisobga olgan holda barqaror rivojlanish qarorlarini
qabul qilish imkonini beradi.
