|
Tadqiqot metodologiyasi (Research Methodology)Bog'liq 95 100 steam oqitishda talim nazariyasi va amaliyoti ozaro tasirining (2)Tadqiqot metodologiyasi (Research Methodology)
Ilmiy tadqiqotlarning tahlillariga ko„ra, aynan innovatsiyalar va texnologiyalar taraqqiyoti XXI
asr pedagoglari va siyosatchilari uchun muammolar zanjirini yaratdi (Salmon, 2019). Bu esa o„z
navbatida STEM keyinchalik STEAM ta‟limiga asos soldi.
Muammolarni anglagan davlatlar an‟anaviy ta‟lim modelidan kechib, fanlararo integratsiyani
ta‟minlaydigan, tanqidiy hamda ijodiy yondashuvni talab etadigan, qurish va yaratishga qaratilgan
ta‟lim modeliga o„tdi.
Tahlil va natijalar (Analysis and results)
STEM kontseptsiyasi Qo„shma Shtatlarda 1990-yillarning oxirida XXI asr sanoat ehtiyojlarini
qondirish hamda yuqori texnologiyali ish o„rinlarini yaratishda kerakli kasb egalarini tayyorlash
maqsadida ishlab chiqilgan (Blackley & Howell, 2015). STEM ta‟limi birinchi bor Amerikada
Massachusets Texnologiyalar Institutida (MIT) ishlab chiqilgan. Bu mashhur institutning shiori «Mind
and hand» – «Aql va qo„l» bo„lib, ta‟lim muassasasi STEM kurslarini ishlab chiqdi va hatto ba‟zi
o„quv yurtlarida STEM ta‟lim markazlarini yaratdi. STEM qisqartmasi 2001-yilda AQSh Milliy Ilmiy
Jamg'armasi (NSF) tomonidan fan, texnologiya, muhandislik va matematika yo„nalishlarini
bog„liqligini taminlash uchun ayrim maktablar dasturiga rasman kiritildi. Keyinchalik bu tajriba barcha
maktablarga joriy qilina boshladi. Bu ko„pgina kollej bitiruvchilarida STEM ko„nikmalarini
shakllantirdi va ularning STEM sohalarini kelajak kasbi sifatida tanlashiga asos bo„ldi (Ge va boshq.,
2015 ). Avstraliya, Buyuk Britaniya, Isroil, Kanada, Xitoy, Singapur, AQSH ta‟lim tizimida keng
qo„llanilmoqda.
STEM trenerlarini tayyorlash maqsadida Qo„shma Shtatlari davlat byudjetidan juda ko„p
dasturlar moliyalashtiriladi. Bunda, maktablarning to„liq STEM ta‟limiga o„tishi va aniq natijalar qayd
etilishini ta‟minlanadi (Matsuura & Nakamura, 2021 ). Dunyo bo„ylab akademik institutlar STEMga
yo„naltirilgan dasturlar va tegishli o„quv dasturlarini ishlab chiqish orqali STEM yondashuvini qabul
qildilar, ko„pincha hukumat moliyalashtirish tomonidan qo„llab-quvvatlanadi (Ferrari, 2020). Hozirgi
vaqtda STEM sohalarida kam ta‟minlangan ayollar va kam ta‟minlangan talabalar ishtirokini
oshirishga alohida e'tibor berilmoqda (Klimaitis & Mullen, 2020 ).
Sanoat yo„nalishidagi dizayner-me'mor va kiyim-kechak kompaniyasi vitse-prezidenti Jorjette
Yakman 2006-yilda STEM ta‟limiga ijodkorlik va yangicha yondashuvlarni sindirish go„yasini ilgari
surdi va ST∑@M kabi yozilgan STEAM atamasini taklif qildi (Yakman & Li, 2012). Bugungi kunga
qadar jahon miqyosida yetakchi ta‟lim tashkilotlar, tadqiqotchilar va amaliyotchilar tomonidan
STEAM talimi bilan bog„liq izlanishlar olib borilmoqda. Aziz, 2015; Belbase va boshq., 2021 ;
Dougherty, 2013; Evropa STEM koalitsiyasi, 2019; Heysen va Van de Put, 2018; Kan, 2019; Kant va
boshq., 2018; Kim & Bolger, 2016; Quigley & Herro, 2016; Shaer va boshqalar, 2019; Smit, 2015.
STEM ta‟limiga san‟atni qo„shilishi talabalarda olimlar yoki texnologlar kabi, shuningdek
rassomlar yoki dizaynerlar kabi tizimli fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish imkonini beradi. Shu bilan
birga, turli xil san'at turlari o„quvchilarga inson tabiatini o„rganish, atrofdagi dunyoning hissiy,
ijtimoiy va madaniy murakkabliklarini tushunish va empatiya qobiliyatini rivojlantirish uchun tegishli
vositalarni taqdim etishi mumkin.
Olimlar va amaliyotchilar orasida STEAM [Science, Technology, Engineering, Arts and
Mathematics] qisqartmasi boʻyicha umumiy tushuncha mavjud boʻlsa-da, STEAMda A(rts) ning
maqsadi, taʼrifi va integratsiyasiga oid bir nechta qarashlar va yondashuvlar mavjud. Baʼzi olimlar
fikricha, STEAMdagi "A" yagona "san'at"ni tasviriy san'atga (masalan, chizmachilik, haykaltaroshlik,
fotografiya va boshqalar) havola sifatida tavsiflaydi; boshqalar buni vizual, ijro (masalan, raqs , teatr,
|
| |
