|
-rasm. O’quv jarayonini baholash modeli
|
| bet | 2/8 | | Sana | 08.01.2024 | | Hajmi | 1,88 Mb. | | #132239 |
Bog'liq Ushbu metodologiyaning turli bosqichlari va tarkibiy qismlarini hisobga olgan holda2.11-rasm. O’quv jarayonini baholash modeli
1- O’quv jarayonida o’quv dasturini takomillashtirish maqsadida talabalar bilimini tekshirish va ta’lim natijalarini baholashga asoslangan. Talabalar bilimini tekshirish funksiyalari “Kirish testi” orqali amalga oshiriladi. Bunda O’quv dasturida mavjud o’quv mashg’ulotlardan kelib chiqib, talabalar bilimi holatini aniqlash va aniqlangan natijalarga asoslanib, O’qitish funktsiyasi - test topshiriqlari ta'sirida talabalarning yangi bilim va ko'nikmalarni egallash va ularni takomillashtirish nazarda tutiladi. Tekshirish jarayonida bilimlarni takomillashtirish qo'shimchalar, aniqliklar va tuzatishlar kiritish orqali amalga oshiriladi. O'qitish funktsiyasi o'qituvchilarga ham, talabalarga ham bilimlarning qanchalik tizimli va amaliy qo'llanilishini baholash imkonini beradi. Ushbu funktsiya tizimli monitoring va vazifalarning ma'lum bir yo'nalishi bilan barqaror ravishda amalga oshiriladi.
Baholashda formativ (o’quv dasturi davomida) -joriy nazorat va summativ (o’quv dasturdan keyin) -oraliq nazorat usullardan foydalangan holda, talabalar asosiy ma'lumotlarni o'rgangan-o'rganmaganligini va kelgusi mashg'ulotlar uchun o’quv dasturni qanday yaxshilash mumkinligi haqida xulosalar chiqarish mumkin bo’ladi. Ushbu turdagi ma'lumotlar o'quv dasturlari, materiallari va o’qituvchi-pedagoglarning sifatini o'rganish uchun foydalidir. Agar ta’lim natijalarini baholash, to’g’ri qabul qilinganligini va asosiy ma'lumotlar o'rganilganligini ko'rsatsa, unda o’quv dasturi mukammallashtirildi deb atash mumkin.
O‘quv dasturlarini takomillashtirish ta’lim muassasalariga yanada samarali va sifatli ta’lim berishga yordam beradigan muhim jarayondir. O'quv dasturingizni yaxshilash uchun bir necha qadamlar qo'yishingiz mumkin:
Joriy dasturni tahlil qilish va baholash: Birinchi bosqichda mavjud dasturni chuqur tahlil qilish kerak. Nima ishlayotganini va nimani yaxshilash kerakligini baholang. Talabalar, o'qituvchilar va ma'muriyatning fikr-mulohazalarini to'plang.
Talabalarning ehtiyojlari va qiziqishlarini hisobga oling: O'quv dasturini ishlab chiqish yoki yangilashda talabalarning ehtiyojlari, qiziqishlari va qobiliyatlarini hisobga oling. Bu o'rganishni yanada qiziqarli va foydali qiladi.
Zamonaviy texnologiyalarning integratsiyasi: o'quv rejasiga zamonaviy texnologiyalarni integratsiyalash o'rganishni yanada interaktiv va samaraliroq qilishi mumkin. Virtual sinflar, onlayn resurslar va ta'lim dasturlari ta'lim tajribasini sezilarli darajada boyitishi mumkin.
Materiallar va darsliklarni yangilash: Foydalanilayotgan darslik va qo‘llanmalar zamonaviy talab va standartlarga mos kelishiga ishonch hosil qiling.
Fanlararo yondashuv: Turli fan sohalaridagi bilimlarni birlashtirishga harakat qiling. Bu o‘quvchilarga turli fanlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rishga va olgan bilimlarini amalda qanday qo‘llash mumkinligini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
O'qituvchilarni qo'llab-quvvatlash va malakasini oshirish: O'qituvchilarni o'quv dasturini muvaffaqiyatli amalga oshirishlari va eng yangi pedagogikalardan xabardor bo'lishlari uchun resurslar va treninglar bilan ta'minlang.
Baholash va muntazam yangilash: O'quv dasturi o'zgaruvchan ta'lim ehtiyojlari va talablarini aks ettirish uchun muntazam ravishda baholanishi va yangilanishi kerak.
Turli xil o'qitish usullarini o'z ichiga olish: Ma'ruzalar, muhokamalar, amaliy mashg'ulotlar, loyihalar va masofaviy ta'lim kabi turli xil o'qitish usullari ta'limni har xil turdagi o'quvchilar uchun yanada qiziqarli va qulayroq qilishi mumkin.
Natijalarni baholash: Dastur qanchalik muvaffaqiyatli ekanligini va uni qanday yaxshilash mumkinligini tushunish uchun talabalarga baholash va fikr-mulohazalarga e'tibor qarating.
Boshqa ta'lim muassasalari bilan hamkorlik: Boshqa ta'lim muassasalari bilan tajriba almashish va qo'shma loyihalar o'quv dasturini boyitish va yangi g'oyalarga kirish imkonini beradi.
O'quv dasturlarini takomillashtirish doimiy jarayon bo'lib, doimiy e'tibor va o'zgaruvchan sharoit va talaba ehtiyojlariga moslashishni talab qiladi.
2- Shuni ta’kidlash joizki, hatto eng yaxshi ishlab chiqilgan va yaxshi qabul qilingan o'quv dasturlari yakunida, o’quv mashg'ulotlarda o'rganilgan bilimlar nazoratda ijobiy natija bermasa, pedagogik amaliyotda qo’llanilmasa, ta'lim hech qanday ahamiyatga ega bo’lmay qoladi. Agar o'rganilgan bilimlar ta’lim samaradorligini oshirishga olib kelsa, unda yaxshi tashkiliy natijalarga erishish mumkin. Agar ta'limni baholash o’quv jarayonida samaradorlik oshganligini va natijalar yaxshilanganligini ko'rsatsa, u holda mashg'ulot samaradorligi yuzaga keladi.
O'quv jarayonini optimallashtirish ta'lim tizimining samaradorligini oshirish va talabalar natijalarini yaxshilash uchun muhim qadamdir. O'quv jarayonini optimallashtirishga yordam beradigan ba'zi strategiyalar:
Shaxsiylashtirilgan ta'lim: Shaxsiylashtirilgan ta'lim tajribasini taqdim etish orqali talaba ehtiyojlari va qobiliyatlarining xilma-xilligini tan oling. Bunga turli xil qiyinchilik darajasidagi topshiriqlar, o'quvchilarning zaif tomonlarini qo'llab-quvvatlash uchun qo'shimcha resurslar va ilg'or talabalar uchun qo'shimcha qiyinchiliklar kiradi.
Texnologiyadan foydalanish: Ta'limni yanada interaktiv va qulayroq qilish uchun sinfga zamonaviy texnologiyalarni integratsiyalash. Raqamli darsliklar, ta'lim dasturlari va onlayn kurslar foydali vositalar bo'lishi mumkin.
Talabalarning faol ishtiroki: o‘quv jarayonida o‘quvchilarning faol ishtirokini rag‘batlantirish. Bu munozaralar, guruh loyihalari, amaliy mashg'ulotlar va boshqa interaktiv usullarni o'z ichiga olishi mumkin.
Teskari aloqa: Talabalarga muvaffaqiyat va kamchiliklari haqida fikr bildirish. Samarali fikr-mulohazalar o‘quvchilarga o‘z ko‘nikmalari va bilimlarini oshirish yo‘llarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Baholash va monitoring: O‘quvchilarning o‘rganishi va ish faoliyatini muntazam ravishda baholash. Bu muammoli joylarni aniqlash va tuzatishlar kiritishga yordam beradi.
Ota-onalar bilan hamkorlik: ota-onalarni ta'lim jarayoniga qo'shing. Ular o'rganishda sherik bo'lishlari va maktabdan tashqari ta'limni qo'llab-quvvatlashga yordam berishlari mumkin.
O'qituvchilarning malakasini oshirish: o'qituvchilarni resurslar bilan ta'minlash va ularning kasbiy rivojlanishi uchun yordam berish. O‘qituvchilarni yangi o‘qitish usullari va strategiyalariga o‘rgatish ta’lim sifatini sezilarli darajada oshirishi mumkin.
Vaqtni boshqarish: Har bir o'quv daqiqasidan samarali foydalanishni ta'minlash uchun jadval va vaqtni boshqarishni optimallashtiring.
Tanqidiy fikrlash va mustaqil ta’lim ko‘nikmalarini rivojlantirish: O‘quvchilarni tanqidiy fikrlash va mustaqil bilim olish ko‘nikmalarini rivojlantirish. Bu ko'nikmalar ularga o'qishni tugatgandan keyin ham maktabda muvaffaqiyat qozonishlariga yordam beradi.
Ma'lumotlarni kuzatish va tahlil qilish: O'rganishni baholash va yaxshilash uchun ma'lumotlar va tahlillardan foydalaning. Bu muvaffaqiyatli texnikalarni va yaxshilashni talab qiladiganlarni aniqlashga yordam beradi.
O'quv tajribasini optimallashtirish doimiy jarayon bo'lib, talabalar uchun ta'lim tajribasini yaxshilash yo'llarini doimiy ravishda izlash muhimdir.
3- Va nihoyat, o'rganish va ta’limni baholash bo'yicha pedagog o’qituvchilar o'z mashg'ulotlarining tashkiliy ahamiyatini ko'rsatishga qodir bo'lishi kerak. Bunda o’quv faoliyatini samaradorligini oshirishda pedagogik diagnostikaning maqsadi pedagogik jarayonning borishini o'z vaqtida aniqlash, baholash samaradorligi bilan bog’liq holda tahlil qilinib, kasbiy pedagogik diagnostikasi maqsadlari, vazifalari va ish mazmuni keltiriladi.
Ta’lim jarayonining samaradorligiga erishish ta’lim muassasalari va pedagoglarning asosiy maqsadi hisoblanadi. Samarali ta’lim o‘quvchilarga amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarni egallashga yordam beradi va ularning rivojlanishiga hissa qo‘shadi. Ta'lim jarayonining samaradorligiga erishishga yordam beradigan ba'zi strategiya va usullar:
Individuallashtirilgan ta'lim: O'quv dasturlari va metodologiyalarini har bir talabaning individual ehtiyojlari va qobiliyatiga moslashtirish o'quv samarasini maksimal darajada oshirishga yordam beradi.
Standartlar va o'quv maqsadlari: Talabalar erishishi kutilayotgan aniq o'quv maqsadlari va standartlarini belgilang. Bu taraqqiyotni baholash va kuzatishni osonlashtiradi.
Faol ta’lim: o‘quvchilarni munozaralar, loyihalar, amaliy topshiriqlar va boshqa interfaol usullar orqali o‘quv jarayoniga jalb qilish materialni chuqurroq tushunishga yordam beradi.
Zamonaviy texnologiyalar: Kompyuterlar, internet, dasturiy ta'minot va onlayn resurslar kabi zamonaviy texnologiyalardan foydalanish o'rganishni yanada samarali va qiziqarli qilish imkonini beradi.
O‘qituvchilarning uzluksiz malakasini oshirish: O‘qituvchilarni zamonaviy metodlar, texnologiyalar va pedagogik strategiyalarga o‘rgatish ularning o‘z faoliyatida samarali bo‘lishiga yordam beradi.
Teskari aloqa va baholash: Doimiy fikr-mulohazalar va o'quv jarayoni va talabalar muvaffaqiyatini baholash muammoli joylarni aniqlash va tuzatishlar kiritish imkonini beradi.
Amaliyot integratsiyasi: nazariyani amaliyot bilan bog‘lash talabalarga bilimlarni amaliyotda qo‘llashni yaxshiroq tushunish imkonini beradi.
Talabalarni qo'llab-quvvatlash: Talabalarga akademik va hissiy jihatdan resurslar va yordam berish ularga o'qishlarini muvaffaqiyatli yakunlashlariga yordam beradi.
Ota-onalar va jamoatchilik bilan hamkorlik: ota-onalar va jamoatchilikni ta'lim jarayoniga jalb qilish yaxshi natijalarga erishishga yordam beradi.
Ma'lumotlarni baholash va tahlil qilish: Ta'lim jarayonini kuzatish va baholash uchun ma'lumotlar va tahlillardan foydalanish muvaffaqiyatli amaliyotlarni va yaxshilashni talab qiladiganlarni aniqlash imkonini beradi.
Rag'batlantirish: Talabalarni mukofotlar, tanlovlar va mukofotlar orqali faol o'rganishga undash ularni yanada samaraliroq o'rganishga undashi mumkin.
Doimiy takomillashtirish: Ta'lim jarayoni dinamik bo'lishi va o'zgaruvchan ehtiyojlar va eng yaxshi o'qitish amaliyoti asosida doimiy takomillashtirilishi kerak.
Ta’lim jarayonining samaradorligiga erishish tizimli ish olib borishni taqozo etadi va ta’limning ham tarkibiy, ham uslubiy jihatlariga e’tibor beradi.
Aynan pedagogik diagnostika bo„yicha bir nechta tariflarni keltirish mumkin: K.Ingenkamp fikricha «Pedagogik diagnostika, birinchidan, individual ta‟lim jarayonini optimallashtirishga mo„ljallangan bo„lsa, ikkinchidan, ta‟lim natijalarini to„g„ri aniqlashni ta‟minlash, uchinchidan, jamiyat manfaatlariga mos keladi. Shuningdek talabalarni bir o„quv guruhidan boshqasiga o'tkazishda, ularni turli kurslarga taqsimlashda va ta‟lim ixtisosligini tanlashda xatolarni minimallashtirish uchun ishlab chiqilgan mezonlarga bo„ysunadi»[4].
«Pedagogik diagnostika – muayyan pedagogik jarayonning sifatini baxolovchi, uning shart-sharoitlarini, kursni o„tkazish shartlari va olingan natijalarni aniq belgilashdir»[3].
Pedagogik diagnostikaning maqsadi pedagogik jarayonning borishini o'z vaqtida aniqlash, baholash va ikkinchisining samaradorligi bilan bog‟liq holda tahlil qilishdir. Umuman olganda pedagogik diagnostikaning vazifalari: 1) pedagogik jarayonni optimallashtirish (ta‟lim, tarbiya yoki boshqaruv sifatini baholash, ta„lim muassasasi ishidagi kuchli va zaif tomonlarini aniqlash); 2) jamiyat va shaxs manfaatlaridan kelib chiqib, ta‟lim natijalarini (ta‟lim, boshqaruv) to„g„ri belgilashni ta‟minlash; 3) tanlangan mezonlarga asoslanib, pedagogik xatolarni minimallashtirish; 4) ta‟lim muassasasida talabalar va o„qituvchilarga yagona pedagogik pozitsiyalar va talablarni shakllantirishga ko„maklashish. 5) o„quvchilarning o„z-o„zini tarbiyalashini va o„qituvchilarning kasbiy o„zinio„zi rivojlantirishini tashkil etishga ko„maklashish.
Samarali ta'lim va ta'lim samaradorligi bilan bog'liq ma'lumotlarni to'plash orqali o'rganish va ta’limni yakuniy baholash bo'yicha o’qituvchilar ta'lim muassasasiga olib kelgan qiymatni ishonchli tarzda ko'rsatishi mumkin.
2.3-Mobil ilova
Pedagogik faoliyatn jarayonida noananaviy ta'lim usullaridan foydalanishning o’ziga xos xususiyatlariigi. Mustaqillik sharoitida talaba yoshlarga zamon talablariga mos tarzda bilim berish va ta'limning noan'anaviy usullaridan dars jarayonida kengroq qo’llashga ehtiyoj ortib bormorqda. Chunki noan'anaviy ta'lim usullari hozirgi yangi zamonaviy ta'lim usullaridan tortib pedagogik texnologiya usullari, ta'limning samarali metod va vositalaridan foydalanish orqali o’quvchilarga bilim berishga keng imkon beradi. Hozirgi kunda o’ќitish jarayonining asosiy vazifasi talim mazmunini yangilashning uzluksiz tizimini ruyyobga chikarishdan iborat. Bundagi asosiy maqsad har jiћatdan rivojlangan barkamol shaxsni tarbiyalashdir. Fikrlaydigan insonni, yangicha iktisodiy sharoitda, aniqrog’i bozor iqtisodi sharoitida har qanday o’zgarishlarga tayyor tura oladigan inson kilib tarbiyalash unga yangi-yangi texnologik axborotlarni qabul qilishga tayyorlash uzluksiz talimning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Bu vazifani amalga oshirish uchun 65 talim mazmunini yangilashning o’zi kifoya qilmaydi, balki ilg’or tajribalarni o’rganib, noan'anaviy ta'lim usullarini egallash zarur bo’ladi.Noan'anaviy ta'lim usullari o’ziga ko’p masalalarni qamrab oladi: jumladan nazariy va amaliy bilimlarni ananaviy vositalari ko’rsatib bo’lmaydigan ko’pgina jarayonlarning dinamik modellarini kompyuter yordamida animasiya qilib multemediya maxsulotlari tayyorlash va ulardan foydalanib kompyuter darslarini o’tkazish , va shu dasturga kiritilgan talim mavzusiga oid test savollari yordamida talabalarni o’zlashtirish darajalarini ani?lash, dars jarayonida talabalarni faollashtiruvchi xorijiy davlatlar. Amerika, Angliya, Fransiya, Yaponiya, Finlyandiya olimlari tomonidan ishlab chiqilgan va sinovdan o’tkazilgan noananaviy talim shakllari yani innavasion texnalogiyadan foydalanish, shuningdek mavzuga oid Respublika pedagog olimlarining pedagogik qarashlari va ilg’or g’oyalaridan foydalanish imkonini beradi. Kompyuter darsi sistemasini yaratish va o’quv jarayoniga joriy qilish noan'anaviy ta'lim usullaridan hisoblanadi. Bu usulning dolzarbligi, katta etibor va imkoniyatga ega ekanligi bilan asoslanadi. Kompyuterga yozilgan dars dasturining afzallik tomoni shundan iboratki, mavzu yuzasidagi murakkab jarayonlarni haqiqatga yaqin dinamik modeli bilan yaqqol tanishadi. Boshqa xech qanday o’qitish usulida talaba bunday imkoniyatga ega bo’lmaydi. O’quv jarayonining axborotli hamda texnik vositalar yordamida uyushtirilishi muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa noan'anaviy ta'lim shakllarining asosiy tamoyillari va ularni mohiyatini bilish ta'lim samaradorligiga ijobiy ta'sir ko’rsatadi. Noan'anaviy ta'limning yaxlitlik tamoyili o’zida ikki jiyhatni aks ettiradi. -Birinchisi; -ta'lim - tarbiya bilan shaxs kamolotini mushtarakligi, ikkinchisi; -noana'naviy ta'lim usullarining muayyan tizimga ega ekanligidan kelib chiqib ta'lim berishni nazarda tutadi. Talim soћasida ilmiy izlanishlar olib borish, taћlil qilish, talim samaradorligini taminlashda o’ќitishning noananaviy shakllaridan foydalanish va ilg’or pedagogik texnlogiyalar asosida darslarni tashkil etish dolzarb muammolardan sanaladi.
|
| |
