33
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
kirishish tantanali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi.
– T.: “O‘zbekiston”, 2016. – 56 b.
Ayupova M.Yu. “Korreksion ishlar metodikasi” ma’ruza matni. T.: 2001.
Ayupova M.Yu. “Logopediya”. О‘zbekiston faylasuflar milliy jamiyati nashriyoti, T.: 2007.
Алмазова Е. С. Нарушения голоса у детей и подростков // Расстройства речи у детей
и подростков /под ред. Ляпидевского С. С. – М., 1969.
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARI OILA BILAN HAMKORLIKDA
BOLALARDA MADANIY-GIGIYENIK KO‘NIKMALARNI SHAKLLANTIRISH
Maxammadiyeva Surayyo Normuradovna
Navoiy davlat pedagogika institutining 2-bosqich magistranti
Zamonaviy jamiyatda madaniy-gigiyenik ko‘nikmalarni tarbiyalash
muammosi birinchi
o‘rinda turadi, chunki to‘g‘ri gigienik tarbiya sog‘lom hayotning kalitidir.Ushbu muammoni hal
qilishning asosiy usullaridan biri bolalarning sog‘lig‘iga nisbatan oqilona munosabatda bo‘lishidir.
Gigiena qoidalariga rioya qilmasdan sog‘likni saqlash va mustahkamlash mumkin emas.
Bolalardagi madaniy va gigiyenik ko‘nikmalar juda yoshligidan kelib chiqadi, madaniy va
gigiyenik ko‘nikmalarni
shakllantirishda qoidalar, xatti-harakatlar me'yorlarini oddiy
assimilyatsiya
qilish
emas,balki
ijtimoiylashtirishning
juda
muhim
jarayoni,bolani
insonparvarlashtirishdir.Bolalardagi shaxsiy gigiena ko‘nikmalarini tarbiyalash ularning
sog‘lig‘ini himoya qilishda muhim rol o‘ynaydi, kundalik hayotda to‘g‘ri
xatti-harakatlarga
yordam beradi. Bolalar bilan kundalik ish jarayonida shaxsiy gigiena qoidalarini bajarish ular
uchun tabiiy bo‘lib, gigiena ko‘nikmalarini yaxshilashga harakat qilish kerak. Axloqni tarbiyalash
beshikdan boshlanadi. Ona farzandiga jilmayganda, u xursand bo‘ladi.
Bu bolada eng chuqur
axloqni tarbiyalaydi, uning dunyoga do‘stona munosabatini bildiradi. Ona farzandiga alla aytadi,
bolasiga bo‘layotgan munosabatini qo‘shig‘ida aks ettirib kuylaydi. Shu tarzda bola ulg‘aya
boshlaydi. Hayotning dastlabki kunlaridan boshlab madaniy va gigiena mahoratini
shakllantirishda nafaqat qoidalar va normalarni oʻrganish, balki juda katta ijtimoiylashuv jarayoni
boshdan kechiradi, u kattalar dunyosiga kirib boradi.Ushbu jarayonni keyinroq boshlash mumkin
emas, ilk va maktabgacha yoshdagi bolalik davrida madaniy va gigiena malakalarini shakllantirish
uchun eng maqbul boʻladi. Keyinchalik, ularga asoslangan boshqa funktsiyalar va fazilatlar ishlab
chiqilgan. Avval maktabgacha ta’lim tashkilotiga, keyin esa maktabga boradi. Bola o‘sishda
davom etar ekan, atrofolamga nisbatan qiziqishi orta boshlaydi. Bolalar bilan ishlashda folklordan
foydalanish – bu kattalar va bolalar o‘rtasida ishonchli va samimiy munosabatlarni shakllantirish
va o‘rnatish,
shuningdek, maktabgacha yoshdagi bolalarda madaniy-gigiyenik ko‘nikmalarni
rivojlantirishning eng samarali vositasidir. Shuning uchun ushbu masala bizlar uchun dolzarb va
bizlar yosh avlodga ko‘proq e’tibor qaratishimiz lozim. Shunday ekan bolalarda yoshligidan
madaniy-gigiyenik ko‘nikmalarni singdirish va qobiliyatlarini rivojlantirish - maktabgacha
tarbiyalanuvchilar uchun sogʻlom turmush tarzini shakllantirishning asosiy vazifalaridan biridir.
Sogʻlom turmush tarzini shakllantirishning uchta asosiy toifalari mavjud:
gigiena
ko‘nikmalari (ovqatlanish, yuvish va qo‘l yuvish, potdan foydalanish va h.k.); xulq-atvor
madaniyati qobiliyatlari (atrofdagi kattalar va bolalar uchun ijobiy munosabatni shakllantirish);
boshlang‘ich o‘z-o‘ziga xizmat qilish qobiliyatlari (kuchli mustaqillik).
Maktabgacha
yoshdagi
bolalarda
madaniy-gigiena
malakalarini
muvaffaqiyatli
shakllantirish madaniy gigienik mahorat va oʻz-oʻziga xizmat qilish mahoratini oshirish
qobiliyatlarini rivojlantirish, bolalarni mustaqil boʻlishga ragʻbatlantirish, maktabgacha yoshdagi
bolalarda madaniy va gigiena koʻnikmalarini tarbiyalash uchun oʻquv-didaktik yordam kompleksi
bilan mavzuni rivojlanayotgan muhitni ta'minlash va maktabgacha yoshdagi bolalarda gigiena va
