|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 35
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Bolada madaniy-gigiyenik ko‘nikmalarni shakllantirish, uning aqliy rivojlanishi hamda
irodasini mustahkamlash kabi xislatlar bilan bir qatorda turadi. Onasi yoki tarbiyachi uning qo‘lini
yuvib qo‘yishini, ovqatlantirib qo‘yishini istaydi, chunki qo‘lini yuvayotgan bolakayni qo‘lidan
chiqib ketgan silliq sovunni ushlab turish juda qiyin. Ertalab erta turishi, mustaqil ravishda o‘zi
kiyinishi bola uchun qiyin kechadi: kiyinish ketma-ketligiga amal qilishi, tugmalarini qadashi,
oyoq kiyimining iplarini o‘tkazishi lozim. Bola uchun ona bu ishni tez va oson bajaradi. Agarda
kattalar kichik qiyinchiliklarda bolaga yordam berishga oshiqsa, uni topshiriqlarni mustaqil
bajarish zaruriyatidan xalos qilsa, unda bolaga tezda ―tugmamni qadab qo‘ying, ―bog‘ichni
bog‘lab qo‘ying, ―kiyimimni kiydirib qo‘ying kabi passiv pozitsiyalar shakllanadi. Boshlangan
ishni chiroyli va aniq yakunlash, sifatli natijaga erishish, to‘g‘ri ketma-ketlikni amalga oshirish
bolaning irodasini mustahkamlaydi. Harakatning sifati bola uchun muhim ahamiyat kasb etadi, u
boshlagan ishini oxirigacha yetkazishni, faoliyati maqsadini saqlab qolishni, chalg‘imaslikni
o‘rganadi. Endi bolaga keyingi harakatlarini kattalar eslatishiga hojat qolmaydi, u o‘z tashabbusi
bilan mustaqil amalga oshiradi, qilayotgan harakatlarini nazorat qiladi. Shu asnoda bolada qat’iy
intizom, sabrbardosh, mustaqillik, uyushqoqlik kabi irodaviy fazilatlar shakllanadi. Bu esa
madaniy- gigiyenik ko‘nikmalarni amalga oshirish estetik did asoslarini shakllantirish uchun
sharoit yaratadi. Madaniy-gigiyenik ko‘nikmalar shakllanishi axloqiy tarbiya bilan chambarchas
bog‘liq. Kattalardan maqtov eshitish - bu bolani harakatni to‘g‘ri va sifatli bajarishga undaydigan
rag‘bat hisoblanadi. Shundan so‘nggina bola har bir harakatining ortida qoida borligini anglaydi,
uni harakatlariga muvofiqlashtirib boradi, axloqiy me’yorlarni o‘rganadi, harakatlarini axloqiy
me’yorga muvofiq olib borayotganligidan zavqlanadi. Endi u qo‘llarini yuvishdan emas, balki
ozoda ekanligidan xursand bo‘ladi va ― men yaxshiman, chunki hamma narsani to‘g‘ri bajaraman
deb o‘ylaydi.
Madaniy-gigiyenik ko‘nikmalar xulq-odob madaniyatining muhim qismidir. Yuz, qo‘l, tan,
soch, kiyim, poyabzal kabilarni toza saqlash zaruriyati nafaqat gigiyena talablari, balki inson
munosabatlarining me’yorlari bilan ham belgilanadi. Ota-onalar va pedagoglar bolaga madaniy-
gigiyenik ko‘nikmalarni singdirib borar ekan, insonga butun hayoti davomida katta foyda
keltirishini yodda tutishlarini uqtirib borishlari lozim. Maktabgacha yoshdagi bolalarda madaniy-
gigiyenik ko‘nikmalarni shakllantirish usullari kattalarning shaxsiy namunasi, ko‘rsatish,
tushuntirish, rag‘batlantirish, suhbat,harakatli mashqlar,ta’limiy o‘yinlar, she’r, maqol va
matallar,voqeali rolli o‘yinlardan iborat ekan.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash mumkinki, madaniy-gigiyenik ko‘nikmalarni shakllantirish
ota-onalar va pedagoglar rahbarligida amalga oshiriladi. Shuning uchun maktabgacha ta’lim
tashkiloti va ota-onalar hamkorligi to‘liq izchil ta’minlanishi lozim. Ilk va maktabgacha yoshdagi
bolalarda madaniy-gigiyenik ko‘nikmalarni shakllantirilar ekan, bir vaqtning o‘zida muqobil
ravishda bolaning aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatiladi, bu esa ota-onalar va pedagoglardan
katta sabr-bardosh va bolani tushunishni talab etadi.
|
| |
