352
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
DEFEKTOLOG-TALABALARNI KASBIY DIAGNOSTIKA TADBIRLARIDA
ISHTIROK ETISH UCHUN TAYYORGARLIK KO‘RISH
Shoaxmedova Surayo Komilovna
Nizomiy nomidagi TDPU Logopediya kafedraning o‘qituvchisi
Zamonaviy jamiyat haqiqatlariga javob beradigan yuqori kasb-hunar ta'limi tizimi o‘z
maqsadlari, mazmuni va o‘qituvchilar uchun o‘qitish texnologiyalarini qayta ko‘rib chiqmoqda.
Ta'limning eng muhim vazifasi - bu shaxsni shakllantirish va kutilgan natija - bitiruvchining kasbiy
faoliyatiga yuqori darajada tayyor bo‘lishi.
Defektolog - bu o‘qitish
va tarbiyalash, psixofizik rivojlanish buzilishlarini tuzatish va
oldini olish, maxsus ta'lim ehtiyojlariga ega bo‘lgan shaxslarni ijtimoiylashtirishni amalga
oshiradigan pedagogik jarayonning etakchi mutaxassisi. Hozirgi
vaqtda pedagogik kadrlar
tayyorlash uchun bevosita buyurtmachi bo‘lgan ta'lim tizimida texnologik modernizatsiya amalga
oshirilmoqda[1]. Ushbu tendentsiyaning tomonlaridan biri bu o‘qitishning kompyuter
texnologiyalarini pedagogik jarayonga kiritishdir. Kelajakdagi o‘qituvchi-defektologlarni kasbiy
faoliyatda kompyuter texnologiyalaridan foydalanishga tayyorlash ham bitiruvchining shaxsini
shakllantirishda (axborot
jamiyatida hayotga tayyorligi, kasbiy harakatchanlikni va mehnat
bozorida raqobatbardoshlikni oshirishda) va pedagogik jarayonni amalga oshirish uchun.
Maxsus ta'lim tizimi uchun pedagogik kadrlarni tayyorlashning umumiy nazariy va uslubiy
masalalari E.L. Goncharova, N.S. Morovoi, N.M. Nazarova, H.H. Natsarenus, E.G. Rechitskaya,
H.A. Cheveleva, L.A. Yastrebova, D.A.Yoqubdjanova yozuvlarida oshkor qilingan .Yuqoridagi
olimlarning asarlarida umumiy va maxsus tayyorgarlik mazmuni,
uni takomillashtirish
yo‘nalishlari ko‘rib chiqilgan. Bo‘lajak o‘qituvchi-defektologlarning kasbiy tayyorgarligi
mazmunini maxsus ta'lim tizimining ijtimoiy buyurtmasiga moslashtirishga katta e'tibor
qaratilmoqda. Nazariy va amaliy mashg‘ulotlar birligining zarurligi va defektolog-
o‘qituvchilarning kasbiy ahamiyatga ega shaxsiy xususiyatlarini shakllantirish.
Hozirgi vaqtda o‘qituvchining diagnostika faoliyatining mohiyati va o‘ziga xos
xususiyatlarini aniqlashtirishga, universitetda kasbiy tayyorgarlik jarayonida ham, maxsus fanlarni
va maxsus kurslarni o‘rganishda, o‘qitishda ham diagnostika qobiliyatlarini
shakllantirish
imkoniyatlarini aniqlashga urinishlar qilinmoqda. talabalar pedagogik mashg‘ulotlar jarayonida,
shu jumladan ishbilarmon o‘yinlar tarkibiga kiradigan mashqlar tizimini va boshqalarni bajarib,
pedagogik muammolarni hal qilishlari kerak [2,3,5.6].
Shu bilan birga, ko‘plab muammolar dolzarb bo‘lib qolmoqda, ularni o‘rganish
kelajakdagi
defektologlarni diagnostika faoliyatiga tayyorlashning samarali usullarini izlash bilan bog‘liq,
xususan, ushbu jarayonda pedagogik universitet talabalari o‘rtasida diagnostik ko‘nikmalarini
maxsus fanlarni o‘rgangan paytida shakillanishi uchun imkoniyatlarini ochib beradi.
Biroq, bu muammoni hal etishga bir qator nazariy va uslubiy holatlar xalaqit bermoqda.
Hozirga qadar defektologning diagnostika faoliyati sohasidagi nazariy bilimlar tizimi etarlicha
aniqlanmagan, diagnostika mahoratining tuzilishi rivojlanmagan, ularning o‘ziga
xosligi va
mohiyati etarlicha o‘rganilmagan, pedagogik shart-sharoitlar kompleksi mavjud emas. kelajakdagi
defektologlarning kasbiy tayyorgarligi jarayonida diagnostika ko‘nikmalarini shakllantirishga
yordam beradigan aniqlandi[4].
Shunday qilib, diagnostika faoliyati uchun talabalarni kasbiy tayyorlashga qo‘yiladigan
talablar va uni zamonaviy pedagogika universitetida amalga oshirish imkoniyatlari o‘rtasida
ziddiyat mavjud.
Ushbu muammoni hal etish bugungi talabalarni kasbiy va diagnostika faoliyatiga alohida
tayyorgarlikni talab qiladi. Diagnostika asosida qurilgan ta'lim va tarbiya
ushbu jarayonlarning
samaradorligi va samaradorligini sezilarli darajada oshiradi va talaba shaxsini maqsadli
rivojlantirishga yordam beradi, shuning uchun ham pedagogik jarayonni diagnostik qo‘llab-
quvvatlash muammosi ilm-fan sohasida ham, maktab amaliyotida ham dolzarb ahamiyat kasb etdi.
