7
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Albatta, maktab oldida ham bunday vazifalar turibdi, lekin bolalikda shaxsiy va intellektual
rivojlanish poydevori qo‘yiladi, uning ahamiyatini ortiqcha baholab bo‘lmaydi. Shuning uchun
bolaning ichki dunyosidagi o‘zgarishlarning, uning tashqi ko‘rinishlarining etakchi qonuni
jarayonlarning integratsiyalashuvi va individuallashuvi qonunidir.
Bolalikning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktabgacha ta'limda pedagogik
ishning eng muhim tamoyillari insonparvarlik,
demokratlashtirish, ilmiy xarakter, izchillik,
istiqbolning mavjudligi, ritm, maqsadlarni qo‘yishning haqiqati, dinamizm, o‘ziga
xoslik
tamoyillari hisoblanadi.
Bu tamoyillarning barchasi maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini tartibga soluvchi
so‘nggi davlat hujjatlarida [3] o‘z aksini topgan va aslida ular har doim yosh bolalar bilan
ishlashning pedagogik asosi bo‘lib kelgan.
Bu har doim maktabgacha ta'limdagi innovatsiyalar bilan bog‘liqmi? So‘nggi o‘n yilliklarda
mahalliy maktabgacha ta'limda rivojlanayotgan yangilik va an'analar bir-biri bilan qanday bog‘liq?
An’ana – “tarixiy shakllangan va avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan g‘oyalar, qarashlar,
didlar, urf-odatlar, urf-odatlar, xulq-atvor qoidalari” [2 b. 614]. Innovatsiya (innovatsiya) - inson
ehtiyojlarini qondirish uchun yangi amaliy vosita, usul, kontseptsiyani yaratish, tarqatish, amalga
oshirish va qo‘llashning murakkab jarayoni [2, p. 238].
Ijtimoiy-psixologik ma'noda innovatsiya - bu ijtimoiy amaliyotda sezilarli o‘zgarishlarni
keltirib chiqaradigan har xil turdagi yangiliklarni yaratish va amalga oshirish.
Ana shu o‘rinda korrelyatsiya, an’analar va innovatsiyalar uyg‘unligi
muammosi paydo
bo‘ladi. Har bir narsa muhimmi, o‘zgarishlar uchun ijobiy ahamiyatga egami, bizning
amaliyotimizda
hamma
narsa
shu
qadar
eskirganki,
radikal
innovatsiyalar
talab
qilinadi? Menimcha, javob sirtda yotadi. Zamonaviy bola, uning barcha xususiyatlari bilan,
bolaligicha qoladi,
Ammo innovatsiyalar bizning hayotimizga kiradi va o‘qituvchilar
har doim hamma
yangilikni qabul qilishgan. Ayniqsa, maktabgacha tarbiya sohasi o‘qituvchilari - bolaning o‘zi
qo‘zg‘atadi, faollik va ijodkorlikni rag‘batlantiradi. Shuning uchun innovatsiyalarning sabablari
xilma-xildir: izlanish, pedagogik modellarga taqlid qilish, o‘qituvchilarning noroziligi, ota-
onalarning talablari, bolalar bog‘chalari tanlovi, o‘qituvchilarni qayta tayyorlash natijalari.
Ma'lumki, pedagogik innovatsiyalar pedagogik jarayonni o‘zgartirishi yoki uni yaxshilashi
mumkin. O‘zgarishlar bugungi kunda tizimli xususiyat kasb etmoqda: maktabgacha ta'lim
muassasalarining yangi turlari,
turlari va profillari, yangi ta'lim dasturlari yaratildi, ularda
pedagogik jarayonning o‘zgaruvchanligi va individuallashuviga e'tibor qaratilgan. Shu bilan birga,
pedagogik adabiyotlarda innovatsiyalarning bir necha turlari ajratiladi [4]:
- ta'lim jarayoniga ta'siri (tarbiya jarayonining mazmuni, shakl va usullari,
muassasalar
faoliyatini boshqarishda);
- o‘zgartirishlar ko‘lami bo‘yicha (xususiy, modulli, tizimli);
- innovatsion salohiyat bo‘yicha (takomillashtirish, o‘zgartirish, yangi, radikal);
- mavzuga nisbatan (almashtirish, bekor qilish, ochish, retro-kirish).
Maktabgacha ta'lim tashkilotlari faoliyatining joriy yo‘nalishlarini belgilashda an'analar va
innovatsiyalar o‘zaro bog‘liqdir [3]:
- bolalikning xilma-xilligini qo‘llab-quvvatlash, bolalikning o‘ziga xosligi va ichki
qiymatini saqlash;
- kattalar va bolalar o‘rtasidagi munosabatlarning shaxsni rivojlantiruvchi va insonparvarlik
xarakteri;
- bolaning shaxsiyatini hurmat qilish;
- dasturni bolaga mos keladigan shakllarda amalga oshirish;
— bog‘chaning oila bilan
hamkorligi;
- bolalar rivojlanishining etnik-madaniy holatini hisobga olish.
