“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2023, № 11
132
Prezidentimiz Sh.M. Mirziyoyev ta’lim va fan sohasini rivojlantirish,
yosh avlodni har tomonlama
yetuk qilib tarbiyalash masalasiga hozirgi kunda davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida
qarab kelmoqda. Respublikamizdagi maktabgacha, umumiy-o‘rta va o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi
muassasalariga asosiy pedagogik kadrlar va mutaxassislarni tayyorlab beradigan oliy ta’lim muassasalarini
moddiy-texnik bazasini takomillashtirish, soha xodimlarini moddiy qo‘llab- quvvatlash, OTMlarda o‘qitish
sifati va mazmunini yangilash borasida bir qancha qaror va farmonlar qabul qilinib,
sohaga oid islohotlar
keng ko‘lamda amalga oshirilmoqda.
Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947-sonli “O‘zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmonining to‘rtinchi
yo‘nalishi “Ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari”ga bag‘ishlangan bo‘lib [2], ushbu
yo‘nalishning 4-bandi “Ta’lim va fan sohasini rivojlantirish” deb nomlanganligi, 2017-yil 20- apreldagi PQ-
2909-sonli “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori, O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi 2017-yil 18-iyuldagi 515-sonli “Ta’lim sifatini nazorat qilish
davlat inspeksiyasi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi Qarori, 2017- yil 27- iyuldagi PQ 3151-sonli “Oliy
ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirishda iqtisodiyot sohalari va tarmoqlarining ishtirokini
yanada kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori va 2017- yil 9- avgustdagi PQ 3183-sonli “Oliy
ta’lim muassasalarida pedagogika yo‘nalishida maxsus sirtqi bo‘limlarni tashkil etish to‘g‘risida”gi
Qarorlarini qabul qilinishi ham bejiz emas, albatta.
Bugungi kunda ta'lim texnologiyalarining keng ilmiy manbalarini o'rganmasdan turib, pedagogik
jihatdan barkamol mutaxassis bo'lish mumkin emas. O'qituvchi keng ko'lamli zamonaviy innovatsion
texnologiyalar, g'oyalarni o’zlashtirib olishi zarur.Bunda pedagogik texnologiyalar alohida ahamiyatga ega.
B.A.Nazarova [3] pedagogik texnologiya tushunchasini
ilmiy asoslab beradi, o’ziga xos tasnifini taklif
qiladi, umumlashtirilgan shaklda 50 ga yaqin texnologiyani ko‘rsatadi.
Ushbu ro'yxatda u qo'llash darajasini hisobga olgan holda umumiy pedagogik, maxsus fan va mahalliy
yoki modulli texnologiyalarni o'z ichiga oladi. Ushbu maqolada tarix o'qitishda eng ko'p qo'llaniladigan bir
qancha texnologiyalar keltirilgan. Rivojlantiruvchi ta'lim texnologiyalari ko'pincha keng qo'llaniladi.
Rivojlanayotgan ta'limda pedagogik ta'sirlar shaxsning psixologik ma'lumotlarining rivojlanishini kutadi,
rag'batlantiradi, yo'naltiradi va tezlashtiradi. Bola to'liq huquqli faoliyat sub'ektidir. Rivojlantiruvchi ta'lim
bolaning proksimal rivojlanish zonasida amalga oshiriladi. Proksimal rivojlanish zonasi - bu bolaning
mustaqil ravishda nimaga qodir bo'lganidan, nima qila oladigan, hamkorlikda qanday qilishni biladigan
narsaga o'tish imkoniyati. Rivojlanish uchun doimiy rivojlanish sohasi va proksimal
rivojlanish zonasi
o'rtasidagi chegara - noma'lum, ammo bilim uchun potentsial foydalanish mumkin bo'lgan hududni engib
o'tish kerak. Rivojlanayotgan ta'limning muhim xususiyati shundaki, u proksimal rivojlanish zonasini
yaratadi, aqliy neoplazmalarning ichki jarayonlarini keltirib chiqaradi, rag'batlantiradi, harakatga keltiradi[4].
Proksimal rivojlanish zonasining tashqi chegaralarini aniqlash, uni haqiqiy zonadan ajratish (bola buni
mustaqil ravishda amalga oshirishi mumkin) - bu o'qituvchining tajribasi va mahoratiga qarab,
hozirgacha
faqat intuitiv darajada hal qilinadigan vazifadir.
Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim – bu o‘quvchining shaxsiy xususiyatlari, qiziqishlari, qobiliyati hamda
imkoniyatlarini inobatga oluvchi, ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalaridan o‘quvchi shaxsini
rivojlantirishda samarali foydalanishga qaratilgan jarayondir. Shu bois o‘qitishni differensiallash va
individuallashtirish shaxsga yo‘naltirilgan ta’limni joriy etishning asosiy tamoyillari sifatida xizmat qiladi[1].
O‘qituvchi o‘quv materialini tizimli shaklda taqdim etib, amaliy ishning eng mos usullarini ko‘rsatib,
o‘quvchilarni o‘rganilayotgan materialni idrok etishga psixologik jihatdan tayyorlaydi, ularning bilim va
kasbiy qiziqishini rivojlantiradi [5].
