|
K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolarBog'liq K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda isekspluatatsion talablar
Ichki yonuv dvigatellarida yonuvchi aralashma yonganida,
unin g kimyoviy energiyasi dastlab issiqlik energiyasiga, keyin esa
mexanik ishga aylanadi. Porshenli dvigatellarda issiqlik energiya-
sining 20–42 foizi foydali ishga aylanadi. Jumladan, karburatorli
dvigatellarda 24–30 foiz, dizel dvigatellarda 28–42 foiz va gazsi-
mon yonilg‘ida ishlaydigan dvigatellarda 23–28 foiz. Issiqlikning
qolgan qismi befoyda sarflanadi. Ish bajargan gazlar issiq holda at-
mosferaga chiqarib yuboriladi va issiqlikning bir qismini (taxminan
33 foizini) o‘zi bilan olib ketadi. Dvigatel ishlayotganida detallar
qiziydi, bu detallar suyuqlik yoki havo bilan sovitiladi, bunda ham
ko‘p miqdordagi energiya (taxminan 29 foiz) befoyda sarflanadi.
Gazlarni kiritish va siqishga, silindr-porshenli guruh, tirsakli val
podshipniklari va boshqa detallardagi ishqalanishni yengishga ham
anchagina (7–13 foiz) energiya sarflanadi (2. 1 rasm).
Karburatorli va injektori yonilg‘i sifatida, odatda, benzin ishla-
tiladi. Avtomobil benzini deganda, qaynash harorati, odatda, 40°C
dan 200°C gacha bo‘lgan uglevodorodlar aralashmasi tushuniladi.
Benzin tez bug‘lanadigan suyuq yonilg‘i bo‘lib, neftni to‘g‘ridan
to‘g‘ri haydash yo‘li bilan va kreking usulida olinadi.
Benzin tarkibida massasi bo‘yicha taxminan 85 foiz uglerod,
15 foiz vodorod va juda oz miqdorda kislorod, azot va oltingugurt
bo‘ladi. Tashqi ko‘rinishi tiniq, kam qovushoq, rangsiz yoki rangli
suyuqlik bo‘lib, o‘tkir hidga ega va normal sharoitlarda tez bug‘la-
nadi. Barcha uglevodorodlar va ularning aralashmalari kabi suvdan
yengil va suvda erimaydi, shuningdek, qoldiqsiz yonadi.
23
Yonilg‘ining yonish natijasida hosil bo‘ladigan ener
giya, 100 %
Ish bajar
gan gazlar bilan atmosferaga
chiqarib yuboriladigan ener
giya, 33 %
Sovitish tizimida sarflanadigan
ener
giya, 29 %
Indikatorli quvvat, 38 %
Dvigateldagi aerodinamik va gidravlik yo‘qotishlar uchun sarflanadigan ener
giya, 6 %
Porshen va porshen halqalari
-
ning ishqalanishini yengishga sarflanadigan ener
giya, 3 %
Dvigateldagi boshqa
ishqalanishlarni yengishga sarflanadigan ener
giya, 4 %
Samarali
quvvat, 25 %
Generator
, venti
-
lator
, suv nasosi
va isitish pech
-
kasi uzatmalarini harakatga keltirish uchun
sarflanadigan
ener
giya, 2,5 %
Transmissiya
-
da sarflanadi
-
gan ener
giya,
1,5 %
Bosh uzatma
-
da sarflanadi
-
gan ener
giya,
1,5 %
Dvigatelning salt ishlashida sarflanadigan ener
giya, 2,5 %
Avtomobilning tormozlanishida sarflanadigan ener
giya, 6 %
Yetakchi
g‘ildiraklardagi quvvat, 12 %
Shinaning harakatlani
-
shini yengishga sarfla nadigan ener
giya, 6 %
Havoning qarshiligini yengishga sarfla
nadigan
ener
giya, 6 %
2.
1-
rasm.
|
| |
