• Sulfat kislota bilan tozalash.
  • Gidrogenizatsion tozalash.
  • K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar




    Download 6,9 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet10/156
    Sana16.11.2023
    Hajmi6,9 Mb.
    #99491
    1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   156
    Bog'liq
    K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda is

    Fizikaviy usulda tozalash yonilg‘i tarkibidagi keraksiz bo‘lgan 
    birikmalarni eritish yoki ularning sirtqi-aktiv moddalarda adsorbsi-
    yalanishi (yonilg‘i tarkibidagi moddalar yoki gazlarning sirtqi-ak-
    tiv moddalarda yutilishi)ga asoslangan. Fizikaviy usullarga selek-
    tiv erituvchilar va turli adsorbentlar yordamida tozalash kiradi. 
    Sulfat kislota bilan tozalash. Bu tozalash usuli sulfat kislota-
    ning turli oltingugurtli birikmalar (merkaptanlar, sulfidlar, tiofanlar, 
    erkin oltingugurt) va kerakmas uglevodorodlar bilan jadal reaksiya-
    ga kirishishiga asoslangan. Tozalash jarayonida hosil bo‘lgan ara-
    lashma nordon gudron deyiladi. Bu usulda tozalashda sulfat kislota 
    yonilg‘i tarkibidagi parafinli, aromatik va naftenli uglevodorodlar 
    bilan reaksiyaga kirishmaydi. To‘yinmagan uglevodorodlar sulfat 
    kislotaga nisbatan sezgir bo‘lganligi tufayli tarkibida to‘yinmagan 
    uglevodorodlar miqdori ko‘p bo‘lgan, termik kreking usulida olin-
    gan yonilg‘ilarni tozalashda xlorli metall bilan ishlov berish usuli-
    dan foydalaniladi. 
    Sulfat kislota bilan tozalanganida tarkibida organik kislotalar, 
    nordon efirlar, sulfokislotalar va nordon gudron qoldiqlari hosil 
    bo‘lgan yonilg‘iga natriy gidroksid (NaOH) ishqorining suvdagi 
    eritmasi bilan ishlov beriladi. Bunda hosil bo‘ladigan tuzlar ish-
    qorning suvdagi eritmasida tindiriladi va quyib olinadi. 
    Gidrogenizatsion tozalash. Bu usul yonilg‘ini oltingugurtli 
    birikmalar va boshqa zararli qo‘shimchalardan tozalashda nisbatan 
    samarali hisoblanadi. Tozalash katalizator (xrom va molibden 


    20
    oksidlari, kobalt va molibden oksidlari aralashmalari) ishtirokida 
    vodorod bilan tozalash usulidir. Bu usul ancha qulay usul hisobla-
    nadi, chunki bunda distillatlardan osongina chiqarib tashlanadigan 
    uglevodorodlar hosil bo‘ladi. 
    Tozalanadigan yonilg‘i vodorod quvur pechda 375–415°C haro-
    ratgacha qizdiriladi, aralashma katalizator to‘ldirilgan reaktorga 
    tushadi, bu yerda u 1–4 MPa bosim ostida gidrogenlanadi, ya’ni 
    vodorod bilan birikadi. Hosil bo‘lgan oltingugurtli va boshqa gaz-
    simon mahsulotlar ishqorlar yordamida chiqarib tashlanadi. Bir-
    daniga tozalanayotgan distillatdan kislorodli va azotli birikmalar 
    ham chiqarib tashlanadi. Bu usul istiqbolli va iqtisodiy jihatdan 
    foydalidir, chunki bunda tozalangan yonilg‘ining sifati va miqdori 
    juda yuqori bo‘ladi. Gidrotozalash dizel yonilg‘ilarini ishlab chiqa-
    rishda keng qo‘llaniladi. Masalan, tarkibida 1,0–1,3 foiz oltingu-
    gurt bo‘lgan dizel distillatlari tozalanganidan so‘ng tayyor mahsu-
    lotlarda oltingugurtning miqdori 0,02–0,06 foizdan oshmaydi va 
    97–98 foiz kimyoviy barqaror yonilg‘i olinadi. 
    Gidrotozalash natijasida yonilg‘i tarkibidagi oltingugurt miqdori 
    10–20 barobargacha kamayadi. 

    Download 6,9 Mb.
    1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   156




    Download 6,9 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

    Download 6,9 Mb.
    Pdf ko'rish