|
Oqartiruvchi tuproq (adsorbentlar) bilan tozalashBog'liq K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda isOqartiruvchi tuproq (adsorbentlar) bilan tozalash. Bu usul
adsorbentlarning g‘ovak sirtlarida qutbli aktiv birikmalarni (ma-
salan, smolali asfalt moddalarni) tutib qolish xususiyatiga asoslan-
gan. Adsorbent sifatida alumoslikatlar (tarkibida 75–80 foiz SiO
2
va 10–25 foiz Al
2
SO
3
) ishlatiladi. Bu usuldan tarkibida to‘yinma-
gan uglevodorodlar miqdori ko‘p bo‘lgan, termik kreking usulida
olingan benzinlarni tozalashda foydalaniladi.
Smolali, azotli va oltingugurtli birikmalar adsorbentlarning
g‘ovak sirtlarida yig‘ilib, ular bilan birgalikda chiqarib yuboriladi.
Adsorbsion tozalashda yonilg‘i bug‘lari adsorbentlar (oqartiruv-
chi tuproq)ning ma’lum qatlamidan o‘tkazilib, filtrlash yo‘li bilan
bajariladi. Adsorbentlar miqdori yonilg‘i massasining 1–2 foizini
tashkil etadi.
Qishki dizel yonilg‘ilarini ishlab chiqarishda yonilg‘i tarkibida-
gi yuqori qaynash haroratiga ega bo‘lgan parafinli uglevodorodlar-
21
ni chiqarib tashlash zarurati paydo bo‘ladi. Bu jarayon parafinsiz
lantirish deb ataladi, bunda yonilg‘i karbomid (NH
2
)
2
CO bilan
aralashtiriladi. Natijada parafin cho‘kindiga tushadi. Parafinsizlan-
tirishdan oldingi oquvchanlik chegarasi minus 10°C bo‘lgan dizel
yonilg‘isining parafinsizlantirilganidan keyingi oquvchanligi mi-
nus 45°C va hatto minus 60°C ga yetadi.
Neftning ikkilamchi usullar bilan qayta ishlab olingan yonilg‘i
distillatlari tarkibiga ko‘p miqdorda turg‘un bo‘lmagan uglevo-
dorodlar kiradi, ularning turg‘unligini maxsus qo‘shilmalar qo‘-
shish yo‘li bilan oshirish mumkin.
Qo‘shilmalar deganda yonilg‘ining u yoki bu xossasini yax-
shilash maqsadida oz miqdorda (15 foizgacha) qo‘shiladigan mod-
dalar tushuniladi.
Nazorat savollari:
1. Neft deganda nimani tushunasiz?
2. Neft tarkibiga qanday elementlar kiradi?
3. Neftning kimyoviy tarkibi qanday?
4. Neft tarkibidagi parafinli uglevodorodlarning xossalarini ayting.
5. Neft tarkibidagi naftenli uglevodorodlarning xossalarini ayting.
6. Neft tarkibidagi to‘yinmagan uglevodorodlar qanday hosil bo‘ladi?
7. Neft tarkibidagi aromatik uglevodorodlarning xossalarini ayting.
8. Neft tarkibidagi smola-asfaltli moddalar qanday birikma?
9. Neft tarkibidagi oltingugurtli va azotli birikmalarning xususiyatla-
rini aytib bering.
10. To‘g‘ridan to‘g‘ri haydash usuli haqida gapirib bering.
11. Neftga kimyoviy usullarda ishlov berish haqida aytib bering.
12. Yonilg‘ini sulfat kislota bilan tozalash usuli qanday olib boriladi?
13. Gidrogenizatsion tozalash usuli haqida gapirib bering
14. Adsorbentlar yordamida tozalash usuli haqida gapirib bering.
22
II BOB. AVTOMOBIL BENZINLARI
2. 1. Avtomobil benzinlariga qo‘yiladigan
|
| |
