52
ishlamayotganligini dvigatelning tirsakli valini aylanishlar sonini o’zgarmasligidan bilish mumkin.
Har 10000 km dan so’ng yonilg’i filtri echib olinib, siqilgan havo bilan ishlashiga qarshi
yo’nalishda purkaladi.
2. Dizel dvigatellarini ta’minnot tizimiga diagnoz qo’yish, sozlash va unga TXK
texnologiyasi
A)Dizel dvigatellari ta’minnot tizimining nosozliklariga yuqori bosimli nasos va forsunka,
plyunjer juftini edirilishi va bosm me’yorini pasayishi, hamda
germetiklikni buzilishi, forsunkaning
purkash teshigini qurum bosib qolishi kiradi. Bu nosozliklar yonilg’i purkash momentini
o’zgarishiga, yonilg’i nasosini bir maromda ishlamasligiga xamda ishlab chiqarish qobilyatiga va
yonilg’i purkash sifatini pasayishiga olib keladi.
Dvigatel ta’minnot tizimining nosozligi va ishlamay qolishining tashqi alomatlari
quyidagilardan iborat: dvigatelni ishga tushirishning qiyinlashishi, yonilg’i sarfining me’yoridan
ortib ketishi, notekis ishlashi, tutashi, quvvatining kamayishi, shovqin bilan ishlashi va dvigatelning
tirsakli vali aylanishlar sonining o’zgarmasli hisoblanadi.
Dvigatelni ishga tushirishning qiyinlashishiga asosiy sabab yonilg’i
kamerasiga kam
miqdorda yonilg’i uzatilishidir. Tizimga havo kirib qolishi, filtrlovchi elementlarning ifloslanishi,
past bosimli nasosning nosozligi (yoki yuqori bosimli yonilg’i haydash nasosi-YuBYoN), plunjer
juftining eyilishi natijasida bosimning kamayishi va forsunka purkagichi soploli teshigining eyilishi
hamda purkash teshigini qurum to’sib qolishi natijasida yonilg’inig purkalishi yomonlashadi.
Dvigatelning bir teks(tebranishsiz) ishlamasligi-tirsakli val aylanishlar soni kamligidan
ta’minnlash tizimiga havo so’rilib qolishidan, yonilg’i nasosi seksiyalaridan yonilg’i
notekis
etkazilib berilishidan va forsimka holatining nosozligidandir. Dvigatelning tutab (qora tutun bilan)
ishlashi: YuBYoN dan yonilg’ining erta yoki kech etkazib berilishi sababli tola yonmasligi,
forsimka eyilishidan soplo teshigining kengayishi natijasida purkash bosiminining kamayishi, kech
yonilg’i etkazib berilishi, forsunkadan sizib oqishi, havo filtrining ifloslanishi, purkalish teshigining
qurum bosib ketishi natijasida purkashning yomonlashishi, forsunka
soplosining ifloslanishi va
yonilg’ida suv to’planib qolishi sabablidir.
Dvigatel quvvatining kamayishi ta’minnlash tizimiga havo so’rilib qolishi, havo filtrining
ifloslanishi, yonilg’ining etarli miqdorda etkazib berilmasligi, purkash burchagi sozlanishining
buzilishi, forsunkadan yonilg’i purkalishining yomonlashishi, YuBYoN dan yonilg’ini notekis va
kam etkazib berilishi, kompressiyaning kam bo’lishi hamda tegishli (belgilangan) yonilg’idan
foydalanmaslik sabablidir.
B)Ta’minnot tizimiga diagnoz qo’yish va TXK da tizim germetikligi, yonilg’i
va havo
tozalagichlar holati, yonilg’i haydash nasosi va yuqori bosim nasosi ishlashi tekshiriladi.
Tizim germetikligi alohida ahamiyatga ega bo’lib, u ishdan chiqsa bakdan yoqilg’i haydash
nasosigacha qismda tizimga havo surilishiga va yoqilg’ini ko’proq sarf bo’lishiga, hamda
apparatlarni yaxshi ishlamasligiga olib keladi. Bu qism maxsus pribor-bachok yordamida
tekshiriladi, qolgan qismi esa ko’z bilan tekshiriladi. Yonilg’i va havo filtrlari ko’z bilan
tekshiriladi.
Yonilg’i haydovchi va yuqori bosmli nasos SDTA jihozida tekshiriladi. Yoqilg’i haydovchi
53
nasosning ishlab chiqarish qobiliyati kamida 2.2 1/minut (YaMZ-236 dvigateli uchun), maksimal
hosil qiladigan bosim 380 kPa bo’lishi kerak. Tsilindrlarga yonilg’i purkash burchaklari,uning
ishlash rejimiga bog’liq bo’lib, (l-0\ 5-45\ 4-90\ 2-135\ 6-180\ 3-225\ 7-270\ 8-315
l
KamAZ-740
dvigatellari uchun) uning bir-biridan farqi 0.5
L
dan oshmasligi kerak. Yuqori bosim nasosi ishlab
chiqarish qobiliyati dvigatelning 1050 ob/min aylanishlar sonida aniqlanib, har bir seksiyada 72.5-
75mm
A
3/sikl (Kamaz -740 dvigateli uchun) va bir-biridan farqi 5% dan oshmasligi kerak.
Seksiyalar ishlab chiqarish qobiliyatining (Vf) farqi quyidagicha aniqlanadi:
bu erda: V
max
- eng ko’p ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo’lgan seksiyaning ko’rsatgichi,
mm
3
V
min
- eng kam ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo’lgan seksiyaning ko’rsatkichi, mm
3
Forsunkalar NIIAT - 1609
pribori yordamida tekshirilib, uni germetiklik, purkash bosimi va
purkash sifati aniqlanadi. Forsunka germetigligi 30 MPa bosimda tekshiriladi, uning 30 MPa dan -
23 MPa ga tushishi 5 sekunddan kam bo’lmasligi kerak. Yangi forsunkalar uchun u 20 sekunddan
kam bo’lmaydi. Purkash bosimi dvigatel turiga qarab KamAZ-740 uchun 17.6mPa, YaMZ-236 va
YaMZ-238 uchun 14.7 mPa bo’lishi kerak. Yonilg’ining
purkash sifati, uning forsunkaning purkash
teshigidan bir maromda tumansimon chiqishi bilan harakterlanadi. Yaxshi sozlangan dvigatel 400 -
600 ayl/min.da bir maromda ishlashi kerak.
Dvigatellarda sozlash ishlarini bajarish uchun hamma priborlarning nosozliklari bartaraf
etilgan, tizim germetikligi tekshirilgan, yonilg’i va havo tozalagichlar ko’zdan kechirilgan bo’lishi
shart.
Dizel dvigatellari ta’minnot tizimining jihoz va detallarni joriy ta’mirlash murakkab jihozlar
talab qilmaydigan tiklash ishlaridan va murakkab bo’lmagan ishlab chiqarish texnologiyasidan
iborat. Shunday ishlar turiga: klapanlarni va ularni uyasini ishchi sirtini ishqalab edirish (to’sish
ignasi va forsunka purkagichni ham), plunjer jufti va tarangligini yo’qotgan prujinani almashtirish,
truboprovod
rezbalarini tiklash, yonilg’i o’tkazish naychalari uchini (konussimon qilib) kerish,
nasos korpusidagi yoriqlarni yamash va boshqa ishlar kiradi. Ta’minnlash tizimining ta’mirlangan
detallari jamlab yig’iladi va zarur hollarda maxsus o’rnatmada va bevosita dvigatelning o’zida
chiniqtiriladi, sinaladi hamda sozlanadi.
