50
Ishlash sharioitida ta’minnot tizimiga diagnoz qo’yishda 1 km tekis yo’lda yoqilg’ining sarfi
aniqlanadi. Bu ishni tortish sifatini aniqlovchi jihozda ham bajarish mumkin.
Chiqindi gazlarning zaharliligi dvigatellarni salt yurishida aniqlanadi. Korbyuratorli
dvigetellar uchun gazoanalizatorlar, dizel dvigatellari uchun dimomerlar ishlatiladi.
Karbyuratorli dvigatellar chiqindi gazlar tarkibidagi SO gazi salt yurishda (0.6nnom +
100ayl/min.) 1978 yilgacha chiqqan avtomobillar uchun miqdori 2-3.5 %, undan keyingilari uchun
esa 1.5% dan oshmasligi kerak.
Ta’minnot tizimiga diagnoz qo’yishda avtomobilni yurgazib yoki jihoz yordamida sinash
usullari qo’llaniladi. Ikkala holda ham avtomobilga maxsus qurilma "sarfaniqlagich" (rasxodomer)
o’rnatilib, belgilangan rejimdagi yonilg’i sarfi aniqlanadi. Avtomobilni sinashdan avval to’liq 2-
TXK hajmidagi ishlarni bajarish zarur.
Ta’minnlash tizimiga diagnoz qo’yish ishlarining majmuasi quyidagilardan iborat bo’lib,
dvigatel
salt ishlaganda, tirsakli valning eng kichik aylanishlar soni bilan ravon aylanishi
tekshiriladi va sozlanadi; karbyuratorning qalqovuchli kamerasidagi yonilg’i sathi va ignasimon
klapanning germetikligi tekshiriladi hamda, tezlatish nasosining ishlashi sozlanadi, jiklyorlarning
o’tkazuvchanlik qobiliyati aniqlanadi, karbyurator kirdan va smolalardan tozalanadi.
Dvigatel salt
ishlaganda, karbyuratorni kichik aylanishlar soniga sozlash uning ravon va iqtisodli ishlashini
ta’minnlab turadi.
Karbyuratorni sozlashdan avval dvigatelning sovutish tizimidagi suyuqlik harorati 75-80°S
gacha qizdirilib olinadi va o’t oldirish tizimi to’liq nazoratdan o’tkaziladi. Karbyuratorni
kallektorga o’rnatish jipsligi va yonilg’i kirituvchi kanallar germetikligi tekshiriladi. Undan so’ng
dvigatelni salt ishlashga moslab sozlash ishlari quyidagi tartibda bajariladi: sifat, sozlash vintini
ohirigacha qotirib, so’ngra 1.5 - 2 marotaba aylantirib bo’shatiladi va drosselning tayanch vintini
yoki miqdor vintini burab teks ishlashga erishiladi. Yana sifat vinti buralib dvigatelni eng katta
aylanishlar sonidagi ravon ishlash rejimiga keltiriladi va miqdor vinti orqali kichik ravon
aylanishlar soni sozlanadi. Bu jarayon
bir necha marta qaytarilib, dvigatelni eng past aylanishlar
sonida ravon ishlash holatiga keltiriladi. So’ngra drossel birdaniga ochilib hamda berkitilib,
karbyurator ishlashi tekshiriladi. Bunda dvigatel o’chib qolmasligi zarur. Dvigatelning tirsakli
valini eng kichik va bir teks ishlashiga erishilgandan so’ng, chiqindi gazlar tarkibidagi uglerod
oksidi miqdori tekshiriladi va sozlanadi.
Karbyuratordagi yonilg’i sathini tekshirish va sozlash. Ko’pchilik karbyuratorlada yonilg’i
sathini tekshirish uchun maxsus tirqish yoki oynakchalar bo’lib, ular orqali sath tekshiriladi.
Hozirda ishlab chiqarilayotgan karbyuratorlarning qalqauchli (po’kakli) kameralaridagi yoqilg’i
sathini tekshirish uchun karbyuratorni ustki qismini echish va nazorat qilish mumkin. qalqovuchli
kameradagi yoqilg’i sathini
sozlash uchun, qalqovuchning maxsus sozlovchi tilchalaridan
foydalaniladi. Tilchalar ignasumon klapanlar ustiga o’rnatilgan bo’lib, ular ignaning yurish yo’lini
(1.2 - 1.5 mm) sozlash orqali kameradagi yoqilg’i sathini me’yoriga keltiradi. qalqovuchni
germetikligini tekshirish uchun uni o’qidan chiqarib olib, 60-80°S gacha isitilgan suvli ishdishga
botirib, 1 daqiqa mobaynida tekshiriladi. Bunda, havo pufakchalarining chiqishi qalqovuchda teshik
joyi borligidan darak beradi. qalqovuch ichiga kirib qolgan yoqilg’ini chiqarib yuborish uchun,
shikastlangan joy qarshisidan teshiladi va siqilgan havo bilan purkaladi. qalqovuchning
shikastlangan joyi qalay yoki maxsus kleylar yordamida yamab qo’yiladi.
Karbyuratordagi jiklyor va purkagichlarning o’tkazuvchanlik holatini tekshirib turish zarur.
51
Ularning o’tkazuvchanlik qobiliyati suvning harorati 19-21°S, bosimi 1
metrli suv ustuni
balandligida dozalash teshigidan 1 daqiqa davomida oqib o’tgan suvning miqdorini o’lchash orqali
aniqlanadi. Natija aniq bo’lishi uchun sinov 3-4 marotaba takrorolanadi. Jiklyor va purkagichlarni
tekshirishdan avval atseton yoki oliy navli benzin bilan iflosliklar (kir, yog’ dog’lari, smola
quyqasi) dan tozalanadi.
ATK larda korbyuratorni tekshirish uchun NIIAT-489A moslamasi ishlatiladi. U
korbyuratorni dvigatelda har qanday ishlashini aks ettira oladi. Sinash natijalariga ko’ra ta’minnot
tizimining kerakli kerakli qismlari bo’laklarga ajratilib, alohida tashxislash ishlari bajariladi.
