Plakat kompozitsiyasini joylashtirish va qurish

82 
dolzarbligi darajasi ham juda muhim shartlardan hisoblanadi. Chunki hammani 
bezovta qilib turgan mavzulardagi san`at asari darhol ilg`ab olinadi. Shunday 
plakat namunalari o`z o`rnini, vazifasini topib odamlarga yaxshi xizmat qilishi 
ma`lum. 
Plakat ham barcha turlardagidek kompozitsiyaning umum joriy etilgan qonun-
qoidalari asosida izlanishlar bilan yaratildi. Plakatda ham kompozitsiya markazi, 
rang yechimi va asar barcha tomonlarining o`zaro munosabatlari, muvozanati 
muhim vaziyfalardandir. Yana shuni ham aytish kerakki plakat ba`zan umuman 
yozuvsiz faqat tasvirdan iborat bo`lishi, shunda ham yaxshi tugal mazmun kasb 
etishi, tushunarli ifoda topgan bo`lishi mumkin. Bunda albatta uning 
kompozitsiyaviy echimi sifati, muallifning topqirligi va qobiliyati, bilim darajasi 
ro’l o`ynaydi, desak to`g`ri bo`ladi. Ma`lumki shunday o`z echimini yahshi topgan 
plakatlar e`tirof etiladi va badiiy plakatlar sirasiga mansub bo`ladi. Plakat 
chizishda rassom kompozitsiyani yaxshi yuzaga chiqarishi uchun yaxshi nazariy, 
shuningdek amaliy bilim-ko`nikmalarga ega bo`lishi talab etiladi. Plakat ishlashni 
maqsad qilgan odam, u rassommi yoki talabami bundan qat'iy nazar sifatli-o`quvli 
realistik tasvirni yahshi chiza olishi kerak. Bu holda tajriba ham rol o`ynaydi. 
Baribir rassom har qancha usta bo`lmasin agar fikrlay olmaydigan bo`lsa plakat 
yarata olmaydi. Chunki plakatda mavzuni topish va badiiy tarzda ifoda eta olish 
juda muhimdir. Shu sababdan plakat yaratuvchi rassomlar unchalik ko`pchilikni 
tashkil etmaydi. 
Plakatdagi yozuvlar va obraz bir-birini to`diruvchi bo`lishi kerak. So`zlar 
tasvirni to`ldirib, qo`llab-quvvatlab tursagina plakatni tushunish oson bo`ladi va u 
yanada ta`sirchan chiqadi. Hammamizga ma`lumki, plakat muayyan masofada 
turib, ko`rish va his g`ilish uchun mo`ljallanadi. Demak, uni tanish va o`qish oson 
bo`lishi kerak. Umumiy fondan ajrab turgan chiroyli, bejirim va ko`zga aniq 
tashlanib turadigan shrift matnni uzoqdan o`qish imkonini beradi. 
Plakat kompozitsiyasini chizish jarayonida, simmetriya va asimmetriya, ritm 
va metrik qatorlar, kotrast, mutanosiblik, perespektiva, qabul qilingan 
proporsiyalar, siluet turlari va chiziqlari, konstruktiv chiziqlar, konstruktiv-

83 
dekorativ chiziqlar, faktura, material rasmi, xusni xat o`ziga xos bo`lgan turlarini 
bilish, naqsh, bezaklar va furnitura, o`xshashlik, ko`p qomatli kompozisiyalar 
yaratish, tabiat motivlarini uslublashtirish, loyihalarda uslub tushunchasi ham 
muhim axamiyat kasb etadi. 
Har bir plakat ishimizni yaratar ekanmiz uni joylashtirishda umumiy 
konstruksiyadan 
foydalanamiz.Konstruksiyani 
qo’llashdan 
maqsad 
kompozitsiyada dettalashtirish va ortiqcha bezaklardan yiroq bo’lish vazifasi 
turadi. Konstruksiya oddiy so’z bilan aytganda predmetni geometrik shaklga
olib olish tushuniladi.Bundan ko’rinib turibdiki tomashabinga plakatdagi detallar 
mavzuvni yoritib berishga katta xizmat qiladi.Buni oddiy figuralarning kiyimi 
misoladi ko’rishimiz mumkin.Liboslar shunday ishlanishi kerakki uning ichidagi
detallarga ,burmalarga,soya-yorug’larga qaytuvchi yorug’liklarga ortiqcha
e’tibor berilmaydi.Uni oddiy kontur chiziqlar yordamida konstruktiv qurish
orqali ifodalanadi va plakat kompozitsiyaning yechimi topiladi. 

Download 11,95 Mb.