M. E. Mamarajabov, D. E. Toshtemirov, O‘. A. Yuldashev informatika o‘qitish metodikasi

262 
O‘quv jarayonida mustaqil ta’limini tashkil etish uchun elektron 
o‘quv- uslubiy majmualar yaratish va joriy etishning dolzarbligi 
quyidagi omillar bilan belgilanadi: 
– talabalarning mustaqil ta’lim olishga bo‘lgan ehtiyojini e’tiborga 
olish va uni amalga oshirish uchun yetarli shart- sharoitlar yaratib 
berish; 
– ta’lim tizimining turli yo‘nalishlarida talabalarning faol ta’lim 
olish shakllariga bo‘lgan ehtiyojini aniqlash va uni joriy qilish; 
– talabalar tomonidan ta’lim mazmuni, metodi va zamonaviy 
vositalarini mustaqil tanlashlari uchun zarur shart - sharoitlar yaratish; 
– fan va texnika taraqqiyotining bugungi darajasi bilan mukammal 
tanishtirish va bo‘lajak mutaxassislarni kasbiy tayyorgarlik sifatini 
oshirish; 
– oliy ta’lim muassasalarining elektron axborot - ta’lim muhiti va 
integrallashgan o‘quv- ilmiy resurslarini yaratish; 
– ta’lim jarayonini axborotlashtirish borasida to‘plangan ilg‘or 
tajribalarni amaliyotga joriy etish;
– zamonaviy axborot texnologiyalari muhitida talabalar mustaqil 
ta’limini tashkil etish imkonini beruvchi elektron o‘quv- metodik 
majmualar yaratish;
– talabalar mustaqil ta’lim olishlarini tashkil etish, amalga oshirish 
va nazorat qilishga oid o‘quv- metodik adabiyotlar, tavsiyalar, 
ishlanmalar, yo‘riqnomalar, ko‘rsatmalar ishlab chiqish va boshqalar. 
O‘quv jarayoni uchun elektron o‘quv - uslubiy majmualar 
yaratishning asosiy maqsadi – ta’lim jarayonini individuallashtirish va 
tabaqalashtirish tamoyillari asosida tashkil etishni ta’minlash, ta’lim 
tizimida faoliyat ko‘rsatayotgan etakchi professor- o‘qituvchilarning 
kasbiy salohiyatlariga tayangan holda, ta’lim sifatini oshirish, talabalar 
uchun uzluksiz ta’lim olish imkoniyatini yaratish, ta’limning turli 
shakllarini o‘zaro bir- biriga muvofiqlashtirishdan iborat. 
O‘quv jarayoni uchun elektron o‘quv - uslubiy majmualar asosida 
mustaqil ta’limni tashkil etish an’anaviy ta’lim shaklidan quyidagi 
jihatlari bilan farq qiladi:
– talabalar mustaqil ishlash imkoniyatining kattaligi; 
– o‘quv - metodik ta’minotning rang - barangligi; 
– ta’lim olishni individuallashtirish; 
– yetakchi oliy ta’lim muassasalari hamda ilmiy markazlarda 
faoliyat ko‘rsatayotgan yuqori malakali professor - o‘qituvchilar hamda 
olimlar salohiyatidan keng foydalanish; 

263 
– talabalar bo‘sh vaqtini mazmunli o‘tkazishga sharoit yaratish; 
– talabalarning keng auditoriyasini qamrab olish va uning natijasi 
sifatida o‘zaro hamkorlik muhitini yaratish; 
– o‘quv jarayonida talabalar guruhini faollashtirish va 
muvofiqlashtirish; 
– talabalarni kuzatish, yordam ko‘rsatish hamda ular bilan ishlashni 
individuallashtirish va tabaqalashtirishga qaratilgan axborot muhitini 
yaratish; 
– multimedia texnologiyalarini qo‘llash orqali talabalarda o‘qishga 
qiziqishni orttirish; 
– ta’limning interfaol xususiyati asosida talabalarning fikrlash 
qobiliyatlarini rivojlantish va o‘quv materiallarini o‘zlashtirishning 
samaradorligini oshirish; 
– real holatlarda namoyish qilinishi qiyin, yoki murakkab bo‘lgan 
jarayonlarni modellashtirish va kuzatish imkoniyatlarini yaratish; 
– an’anaviy hamda masofali ta’lim o‘quv - metodik ta’minotining 
samarali integratsiyasini ta’minlash; 
– talabalarga mustaqil izlanish orqali o‘quv materiallarini topish, 
o‘rganish hamda muammoli masalalarni hal etish orqali ularda ma’lum 
tadqiqot ishlarini amalga oshirish ko‘nikmalarini shakllantirish; 
– talabalarning amaliy kasbiy ko‘nikma va malakalarini 
shakllantirish va rivojlantirishda o‘quv trenajer vazifasini bajarish; 
– o‘quv jarayonida nazorat tahlilini sifatli tashkil etish;
– talabalarning kurs, malakaviy bitiruv ishlarini bajarishda, 
magistrlik dissertatsiyalarini tayyorlashda o‘quv materiallari bilan 
mustaqil tanishish, tanlab olish, turli ma’lumotlarni tahlil eta olish kabi 
malakalarni shakllantirish.
Bugungi kunda ta’lim jarayonini takomillashtirishning asosiy 
omillari sifatida kompyuter bilan muloqotni, elektron ta’lim resurslari 
orqali o‘quv- metodik ta’minotni yaratish, o‘quv jarayonini kompyuterli 
axborot- ta’lim muhiti va zamonaviy talablar darajasida tashkil qilish, 
ta’lim berishda gipermatn, multimedia, axborot - kommunikatsiya 
tizimlaridan keng foydalanish kabilarni qayd etish mumkin. 
O‘quv jarayonida elektron o‘quv - uslubiy majmualardan 
foydalanishning afzalliklari quyidagilardan iborat: 
•
ta’lim jarayonida berilayotgan materiallarni chuqurroq va 
mukammalroq o‘zlashtirish; 
•
ta’lim olishning yangi shakllarini joriy qilish; 

264 
•
dars jarayonida bilim olish vaqtining qisqarishi natijasida vaqtni 
tejash imkoniyati; 
•
o‘quvchilarda ma’lum malakalarni shakllantirish vaqti qisqaligi; 
•
mashg‘ulotlarda bajariladigan topshiriqlar sonining oshishi; 
•
kompyuter tomonidan faol boshqarishni talab qilinishi natijasida 
o‘quvchi ta’lim sub’ektiga aylanishi; 
•
o‘quvchilar 
kuzatishi, 
mushohada 
qilishi 
qiyin 
bo‘lgan 
jarayonlarni modellashtirish va bevosita namoyish qilish imkoniyatining 
hosil bo‘lishi va boshqalar. 
So‘nggi yillarda G‘arbda ta’lim tizimini boshqarishda qo‘llanilib 
kelinayotgan Internet yoki Interanet tarmog‘i orqali elektron shakldagi 
ta’lim turini E-learning (elektron ta’lim) atamasi bilan kirib keldi. 
Elektron ta’lim – axborot - kommunikatsiya texnologiyalari 
asosidagi ta’limning turli ko‘rinishlarini anglatuvchi keng tushunchadir.
Elektron ta’limni tashkillashtirishning ko‘pgina manbalari orasidan 
quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:
• Mualliflik dasturiy mahsulotlari (Authoring tools);
• Virtual ta’lim jarayonini boshqaruvchi tizimlar LMS (Learning 
Management Systems);
• Ichki kontentni boshqaruv tizimlari CMS (Content Management 
Systems). 

Download 5,02 Mb.