445
o‘quvchilar xalqaro talab darajasiga o‘rgatib borilmoqda. Joriy yilning
may oyida Xalq ta’limi vazirligi va YUNISEFning O‘zbekistondagi
vakolatxonasi
hamkorligida
“O‘quvchilarning
muvaffaqiyatli
o‘zlashtirishiga salbiy ta’sir etuvchi omillarni aniqlash”
mavzusida
tadqiqot o‘tkazildi. Unda respublika bo‘yicha tanlab olingan 255 ta
maktabda tahsil olayotgan 4 - sinf o‘quvchilarining matematika, o‘qish
va tabiatshunoslik fanidan bilimi tajriba tariqasida sinovdan o‘tkazildi.
Monitoring uchun TIMSS tadqiqoti materiallari mazmuni, talabidan
kelib chiqib, test savollari tayyorlandi. Test sinovi materiallari
YUNISEF tashkiloti bilan
hamkorlikda umumlashtirilib, tahlil
qilinmoqda. Shuningdek, vazirlik YUNISEF bilan hamkorlikda PISA
talabi asosida umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlari va
o‘quv dasturlarini takomillashtirish ustida ham ishlamoqda.
Vazirlar
Mahkamasining 2017 yil 6 apreldagi 187- sonli qarori bilan tasdiqlangan
DTS, o‘quv reja va o‘quv dasturlari (birinchi navbatda, matematika,
fizika, biologiya, ona tili va adabiyot) xalqaro ekspertlar tomonidan
ko‘rib
chiqilib, xulosa va tavsiyalar olinmoqda. Oldimizdagi dolzarb
vazifalar Xalqaro miqyosdagi test sinovlaridan o‘tayotgan o‘g‘il -
qizlarimiz shu talabga javob beradigan bilim, malaka, ko‘nikmani
egallagan va ularda shunga muvofiq kompetensiya shakllangan bo‘lishi
lozim.
2021 yilda o‘tkaziladigan PIRLS xalqaro baholash dasturida 70 ga
yaqin davlatlar qatorida mamlakatimizdagi 4- sinf o‘quvchilari ham ilk
marotaba ishtirok etadi. Tadqiqotlar 2001, 2006, 2011, 2016 yillarda
o‘tkazilgan bo‘lib, 2021 yil tadqiqotning
beshinchi davriyligi
hisoblanadi. Har besh yilda o‘tkaziladigan PIRLS dasturi 4- sinf
o‘quvchilarining o‘qib tushunish ko‘nikmasini xalqaro darajada
baholaydi. Mazkur dastur 4- sinf o‘quvchilarining matematika va tabiiy
fanlardan bilim darajasini baholaydigan TIMSS dasturini to‘ldirishga
yo‘naltirilgan bo‘lib, IEA tashkilotining Gamburg va Amsterdam
shaharlaridagi idoralari bilan yaqindan hamkorlikda boshqariladi.
O‘quvchilarning
erishgan
yutuqlarini
baholash
barcha
o‘quvchilardan emas, balki ushbu qatlam vakillari sifatida tanlab olingan
o‘quvchilardan ob’ektiv testlarni o‘tkazish orqali amalga oshiriladi.
Shuningdek, maktab direktorlari, o‘qituvchilar, o‘quvchilar, hattoki ota -
onalardan so‘rovnomalar o‘tkazilib, ta’lim sifatiga ta’sir etuvchi
omillarga doir qimmatli ma’lumotlar to‘planadi.
Hozirgi vaqtda PIRLS ta’rifiga ko‘ra, o‘qish savodxonligi jamiyat
tomonidan talab qilinadigan va inson tomonidan
qadrlanadigan yozma
446
til shakllarini tushunish va ulardan foydalanish, shuningdek, matnlardan
turli shakllarda ma’no hosil qila olish qobiliyati hamdir.
Tadqiqot doirasida asosiy e’tibor tushunishni namoyon qilishdan
o‘zlashtirilgan ma’lumotlarni qanday qilib yangi loyihalar va
vaziyatlarda
qo‘llay
olish
qobiliyatlarini
namoyon
qilishga
qaratilmoqda.
PIRLS boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining sinf va sinfdan tashqari
o‘qishini baholashda ikkita keng qamrovli maqsadga, ya’ni “badiiy
tajriba orttirish”, “axborotni olish va undan foydalanish”ga qaratiladi.
O‘z
navbatida, ushbu maqsadlarning har biri to‘rtta keng tushunish
jarayonini birlashtiradi. Bular:
diqqatni jamlash va aniq ko‘rsatilgan ma’lumotlarni topish;
to‘g‘ridan- to‘g‘ri xulosalar chiqarish;
