91
o‘zlari ega bo‘lgan baholash huquqidan aql bilan foydalanishga
chaqirgan. Ta’lim oluvchilarga nisbatan nazoratning ob’ektiv bo‘lishiga
erishish didaktik tizimlarning asosida yotadi.
Olimlarning ta’kidlashicha, demokratlashgan ta’lim tizimida yuzaki
(formal) nazorat bo‘lmasligi lozim, Didaktik nazorat ta’limning o‘ziga
xos metodi sifatida aniq ifodalangan ta’lim beruvchi, rivojlantiruvchi
xususiyatga ega bo‘lishi o‘z- o‘zini nazorat qilish bilan birlashishi, eng
avvalo, ta’lim oluvchining o‘zi uchun zarur va foydali bo‘lishi lozim.
Ta’lim tizimini demokratlashtirish bilim, ko‘nikma va malakalarni
nazorat va baholashdan emas, balki baho yordamida o‘qishga
undashning murakkab shakllaridan voz kechishni talab qiladi.
O‘quvchilarning o‘quv mehnatini rag‘batlantirishning yangi usullarini
izlash, ta’lim va tarbiya sohasida kuch to‘plab borayotgan shaxsiy foyda
tamoyili yangicha yondashuvlarni belgilab beradi. Tashhislash tizimida
baho rag‘batlantirish vositasi sifatida bir qator afzalliklarga ega. Birinchi
navbatda, baholovchi fikrlar (ballar) qo‘llanishi mumkin bo‘lgan
tashhislash natijalari shaxsning yetuklik darajasini belgilashga
ko‘maklashadi, bu esa raqobatli ta’lim sharoitlarini yaratishda muhim
omil sanaladi. Ta’lim (shuningdek, nazorat)ning ixtiyoriyligi tamoyili
bilan boyitilgan baho o‘tmishda o‘quvchilar uchun majburiy bo‘lgan
ta’limning zaruriy vositasidan shaxsiy reyting – shaxsning jamiyatdagi
mavqei ko‘rsatkichini tadrijiy aniqlash usuliga aylanadi.
